Երևան
17 °C
Օրեր առաջ պաշտպանության նախկին նախարար Վիգեն Սարգսյանն իր հարցազրույցում նշել էր, որ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունը, թե Հայաստանը Ղարաբաղյան հակամարտության կողմ է, սխալ ձեւակերպում է:
Պարզաբանման համար մեկնաբանություն ենք խնդրել 1991-1997 թթ. ՀՀ նախագահի ավագ խորհրդական, պատմաբան, դիվանագետ, պրոֆեսոր Ժիրայր Լիպարիտյանից:
- Պարոն Լիպարիտյան, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի արտահայտած մի մտքի շուրջ փոքրիկ բանավեճ եղավ: Պաշտպանության նախկին նախարար Վիգեն Սարգսյանը հայտարարեց, թե վարչապետը սխալվում է, Հայաստանը հակամարտության կողմ չէ: Այս հարցին արձագանքեց եւ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը՝ նշելով, որ Նիկոլ Փաշինյանը ճիշտ է: Դուք ի՞նչ կարծիքի եք:
- Եթե Վիգեն Սարգսյանը կարծում է, որ Հայաստանը հակամարտության կողմ չէ, ինչո՞ւ պաշտպանության նախարար էր մի նախագահի օրոք, որը Ղարաբաղի հարցով բանակցել է ուղղակի՝ որպես հակամարտության կողմ ներկայացնող երկրի նախագահ: Եվ դրանից առաջ էլ երկու նախագահները նույնն են արել: Նրանք բանակցել են ուղղակի: Եթե Հայաստանը կողմ չէր, ՀՀ նախագահները պետք է ասեին՝ մենք գործ չունենք սրա հետ, ԼՂ-ն պիտի հայտարարեր՝ Հայաստանը գործ չունի, պիտի ինձ հետ բանակցեք:
Ինձ համար մի քիչ զարմանալի է, որ Վիգեն Սարգսյանը նման հայտարարություն է արել: Որտեղի՞ց բերեց դա: Չի կարող Հայաստանը հակամարտության կողմ չլինել, երբ Հայաստանն է ճանաչված պետություն եւ ոչ Ղարաբաղը, եւ Հայաստանն է միջազգային իրավական համակարգի մեջ նման պատասխանատվություն ստանձնել: Տակավին չեմ խոսում այն մասին, թե գործնականորեն ՀՀ-ն ինչ է անում ԼՂ-ի համար, որն այնքան էլ գաղտնիք չէ որեւէ մեկի համար։
- Տեր-Պետրոսյանն իր արձագանքում անդրադարձել էր նաեւ Քոչարյանի օրոք բանակցային գործընթացից Ղարաբաղի դուրս մնալու հանգամանքին, սրան էլ հետեւել էր Քոչարյանի գրասենյակի հայտարարությունը, որում մեղադրանք կար առաջին նախագահի եւ, կոնկրետ, Ձեր հասցեին. վկայակոչվում էին այն ժամանակվա լրահոսից որոշ հրապարակումներ: Ի վերջո, ե՞րբ է Ղարաբաղը դուրս մնացել բանակցային գործընթացից:
- Խոսքը վերաբերում է 1995-1996 թթ.-ի ընթացքում Վաֆա Գուլուզադեի հետ իմ բանակցություններին։ Հարցը նախկինում բարձրացվել է, եւ ժամանակին դրան անդրադարձել եմ։ Այս անգամ պիտի փորձեմ քիչ ավելի հանգամանորեն խոսել՝ առանց մտնելու մանրամասների մեջ, որոնց ժամանակը չի եկել, եւ որոնք կարեւորություն չունեն այն հարցում, թե ում պատճառով է ԼՂ-ն դուրս մնացել բանակցություններից:
Այդ տարիներին եղել են բանակցությունների եւ անպաշտոն խոսակցությունների բազմաթիվ ձեւաչափեր։ ԼՂ իշխանություններն էլ ունեցել են բանակցություններ տարբեր երկրների հետ, որոնց չի մասնակցել Հայաստանը։ Ցավում եմ, որ Գուլուզադեի հետ իմ բանակցությունների մասին ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռ. Քոչարյանը տեղեկությունների համար դիմում է թերթերում հրապարակված հոդվածների՝ փոխանակ ուղղակիորեն դիմելու ինձ՝ որպես սկզբնական աղբյուրի (բացառությամբ, եթե խոսել է արդեն հանգուցյալ Գուլուզադեի հետ):
Քոչարյանը բազմաթիվ առիթներ ու երկար ժամանակ ուներ ինձանից հետաքրքրվելու այդ խոսակցությունների մասին. երբ տակավին ԼՂՀ նախագահ էր, երբ ՀՀ վարչապետ եւ ապա ՀՀ նախագահ դարձավ, եւ նույնիսկ հետո ու մինչեւ այսօր:
Թե ես ինչ եմ ասել հրապարակավ մի երրորդ երկրում, ինչպես եմ ներկայացրել այդ խոսակցությունները եւ ինչ չեմ ասել առանց ստելու, մաս է կազմում դիվանագիտական մոտեցման։ Իսկ Քոչարյանը համաձա՞յն է եւ հավատու՞մ է այն ամենին, ինչ գրել են եւ գրելու են իր մասին մեր մամուլում, կամ ասել ու ասելու են իր մասին ընդհանրապես։
Հետեւաբար, թե ինչ համատեքստում եւ ինչ նախապայմաններով են սկսել այդ բանակցությունները, երբ, ինչպես եւ ինչու են ձեւավորվել եւ ընթացել, նա ընդհանրապես տեղյակ չէ, այլապես այլ փաստեր պիտի ներկայացներ։ Ուրեմն՝ նաեւ ծանոթ չի կարող լինել, թե այդ խոսակցությունները ինչ են տվել կամ նույնիսկ տակավին կարող են տալ ԼՂ-ին ու ՀՀ-ին։
Մնում է մի տիրապետող, պատմականորեն գերակշռող երեւույթ։ ԼՂ-ն բանակցություններից դուրս դրվեց այն պահին, երբ Քոչարյանը դարձավ ՀՀ վարչապետ եւ շատ չանցած՝ ՀՀ նախագահ։ Նա իր՝ ՀՀ նախագահ դառնալու հակասահմանադրական քայլի համար շատ պետությունների (սկսած ԱՄՆ-ից) հավանությունը ապահովեց` նրանց խոստանալով լուծել ԼՂ խնդիրը։ Նա հավատալու պատրաստ մի շարք պետությունների հավաստիացրեց, որ ինքը միակն է, որ կարող է լուծել Ղարաբաղի հարցը, եթե ինքը, որ Ղարաբաղից է ու «պատերազմի հաղթողը», նաեւ ստանձնի ՀՀ նախագահի պաշտոնը։ Այսինքն՝ իրենով ամփոփվի երկու պետությունների միանձնյա ղեկավարության գաղափարը։ Իսկ ԱՄՆ-ը եւ այլ պետություններ, որոնք ահաբեկված էին նույն Քոչարյանի՝ ՀՀ վարչապետ նշանակմամբ, նրա մեջ փրկության օղակ տեսան իրենց միջնորդական առաքելության համար, որն արդեն ձախողության ճանապարհն էր բռնել։ Ադրբեջանը՝ նույնպես, զարմանքից, զայրույթից ու դժգոհությունից հետո կատարված փաստը նկատեց որպես ԼՂ-ը բանակցություններից դուրս մղելու իր դիվանագիտական նպատակի իրականացում։
Ի դեպ, երբ Քոչարյանը ստանձնեց ՀՀ վարչապետի պաշտոնը, մի քանի ԼՂ ղեկավարներ ինձ հայտնեցին իրենց մտահոգությունը, թե հավանական է, որ միջազգային հանրությունը ԼՂ-ին այլեւս լուրջ չվերաբերվի եւ, ի վերջո, ԼՂ-ն՝ որպես կողմ դուրս դրվի բանակցություններից։ Վստահ եմ, որ այդ ղեկավարները նույն այդ մտահոգությունը հայտնել են նաեւ ուրիշներին, նույնիսկ առավել հոռետեսությամբ։ Դրանից առաջ նրանք այդ մտահոգությունը չեն ունեցել։ Մեր օրոք բանակցությունների տարբեր ձեւաչափերի մասին բողոք չեմ լսել կամ նկատել։ Ավելին՝ եղել է հետաքրքրության դեֆիցիտ։ Քոչարյանի՝ ՀՀ-ում պաշտոնավարության նկատմամբ Ղարաբաղի այդ մտահոգված ղեկավարները ճիշտ դուրս եկան, թեեւ դժվար թե այսօր հրապարակավ ընդունեն իրենց այդ կանխատեսման իրավացիությունը։
Ի վերջո, եթե մենք իսկապես սխալ էինք, եթե իսկապես մեր պատճառով էր ԼՂ-ն դուրս մնացել բանակցություններից, Քոչարյանն ու Սարգսյանը 20 տարի ժամանակ ունեին մեր «սխալը» ուղղելու: Ինչու՞ չարեցին դա:
Մնացյալը մանրամասներ են. կարեւոր, նույնիսկ շատ կարեւոր մանրամասներ։ Սակայն այդ բոլորից վեր կա իրականությունը. Քոչարյանը փորձում է Դոնալդ Թրամփի նման իր մեղքերը բարդել ու բարձել ուրիշների վրա։ Եվ ինքն է որոշում, կամ իր գրասենյակի անգետ վարիչը, թե երբ է բանավեճը ավարտվել եւ որ նոր փաստեր չեն կարող լինել։ Պատմությունը ամենեւին էլ մի քանի թերթային հոդվածների գործածություն չէ։
Քաղաքական գործիչներ կան, որ պատմություն չգիտեն, եւ որ ավելի կարեւոր է՝ նաեւ չեն ուզում ծանոթանալ այդ դժվար բնագավառին ու նույնիսկ վստահ են, որ պատմությանը ծանոթանալը կարող է արգելք լինել ստամոքսայինից եկած մոտեցումներին։ Այդ տեսակը շատ զգույշ պիտի լինի, երբ ստանձնում է պատմաբանի եւ պատմություն մեկնաբանողի դերը։
Կարինե Հարությունյան
Հանրայինի նոր մասնաշենքի կառուցման հայ-չինական պայմանագիրը վերջնականացվել է
Ադրբեջանական ԶՈՒ-ն Մարտակերտում խախտել է հրադադարի ռեժիմը
Աջափնյակ վարչական շրջանի նոր կանգառասրահներից երկուսի ապակիները կոտրել են. գրություն է ուղարկվել ոստիկանություն
Մինչև քանի տարեկան երեխաները վաղը կարող են անվճար այցելել կենդանաբանական այգի. միջոցառումների ցանկ
Վայոց ձորում ուժեղ քամուց պոկված տանիքն ընկել է ավտոմեքենայի վրա
Ազգային ժողովի այգին հունիսի 1-ին կվերածվի հրաշքների ու հեքիաթների
Միջազգային հանրությունն Արցախն ընկալում է որպես ՌԴ-ի մի մասնիկ. բեկումնայի՞ն կլինեն արդյոք քիշնևյան բանակցությունները
ԱՄՆ պետքարտուղարության պաշտոնական ներկայացուցչի կողմից Ալիևի հայտարարությունը ողջունելը տարակուսելի է. ԱՀ ԱԳՆ
Ալ Պաչինոն 83 տարեկանում չորրորդ անգամ հայր կդառնա
Վաղվանից վարորդները «պլյոնկաների» համար կտուգանվեն. ՆԳՆ-ն նոր հայտարարություն է տարածել
Բնից վայր ընկած արագիլի ձագը հանձնվել է ԲԸՏՄ Վայոց ձորի տարածքային բաժնի աշխատակցին
Արգենտինա-Հայաստան բարեկամական խմբի նախագահ Գիժերմո Անդրադան այցելել է Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր
Սլովենիայի ԱԺ նախագահի գլխավորած պատվիրակությանը ներկայացվել է Հայաստանի պատմամշակութային հարուստ ժառանգությունը
19 նոր դատավորներ կհամալրեն դատական իշխանության շարքերը
Գետափ-Մարտունի ճանապարհին ավտոմեքենան ձորն է գլորվել
IDBank-ի Visa Business Platinum քարտն՝ այժմ ավելի շահավետ պայմաններով
Փաստահավաք առաքելությամբ ՀՀ-ում է «Լաչինի շրջափակման հումանիտար հետևանքների հասցեագրումը» թեմայով զեկույցի հեղինակը
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը ժամանել է Քիշնև
ՌԴ և Ադրբեջանի ԱԳ փոխնախարարներն ընդգծել են եռակողմ պայմանավորվածությունների հետևողական իրականացման կարևորությունը
Լեռնանիստ գյուղի մոտակա սարը բարձրացած քաղաքացու ինքնազգացողությունը վատացել է
Ռուբեն Ինջիկյանն ընտրվել է Յունիբանկի խորհրդի անդամ
Բացահայտվել է փողի եվ թմրամիջոցի մաքսանենգության դեպք, նախաձեռնվել է քրեական վարույթ. ՊԵԿ (տեսանյութ)
ՊՆ պաշտոնյայի կողմից կաշառք ստանալու փաստով քննված քրվարույթով նախաքննությունն ավարտվել է
ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ժամանել է Մոլդովա
ՆԳՆ ոստիկանությունը պարզաբանել է՝ տուգանելո՞ւ է մեքենաների ապակիների «պլյոնկաների» համար, թե՞ ոչ
Արգիշտի Քյարամյանը քննիչների է ազատել
ՀՀ ԱԳՆ մեկնաբանությունը՝ Միութենական պետությանը միանալու վերաբերյալ
Արամ Նիկոլյանն ազատվել է աշխատանքից
Օլիմպիական խաղերի կրակը Մարսել կհասցվի 120-ամյա առագաստանավով. փոխանցումավազքին 10 հազար մարդ կմասնակցի
Եթե խնդիր ունենք հրապարակելու ընդդիմադիրների ճեպազրույցները, ապա ինչո՞ւ պետք է հյուր հրավիրեինք նրանց. Հ1-ի տնօրեն
Արգենտինան աջակցում է հարատև խաղաղության հասնելուն ուղղված Հայաստանի դիրքորոշմանը (տեսանյութ)
Հայաստանը հանդես է գալիս տարածաշրջանում կայուն խաղաղության հաստատման օրակարգով. Ալեն Սիմոնյանը՝ Գիժերմո Անդրադային
Ողբերգական ավտովթար Արագածոտնում․ «Արմենիա Վայն» գործարանի մոտ տեղի ունեցած վթարի հետևանքով կա զոհ ու վիրավոր
Արսեն Թորոսյանը կհարցաքննվի, կարիքը կա. Սասուն Խաչատրյան
Եվրոն ու ռուբլին արժեզրկվել են. կենտրոնական բանկը հրապարակել է նոր փոխարժեքներ
Ձեռք է բերվել պայմանավորվածություն. Օվերչուկը՝ ՀՀ-ի, ՌԴ-ի և Ադրբեջանի փոխվարչապետների հանդիպման մասին
Ռաիսին հույս ունի Իրանի և Ադրբեջանի միջև համագործակցության ընդլայնման
Մոծակների խմբերը հետապնդում են մարդկանց, թափառող շներին պետք է վաճառել Կորեային. Ադրբեջանցի պատգամավորի առաջարկը
Թաղանթապատված ապակիներով մեքենաների խախտումը կվերահսկվի նվազ վարչական ներգործության միջոցներով
Պուտինն ու Զելենսկին կմեկնեն Թուրքիա՝ Էրդողանի հետ հանդիպումների
© 2023 Հայկական ժամանակ