ԵՄ դիտորդական առաքելության ներկայությունը ՀՀ-ում՝ ոսկոր երկու պետության կոկորդում. ինչ որոշում կկայացվի ամիսներ անց

Երևանը Եվրամիության դիտորդներին սահմանից հեռացնելու հարցը երբեք չի քննարկելու՝ հաշվի առնելով առաքելության էֆֆեկտիվությունը։

Այս մասին «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում համոզմունք է հայտնում քաղաքագետ Դավիթ Ստեփանյանը՝ անդրադառնալով վերջին օրերին որոշ հարթակներում քննարկվող հարցին, թե Հայաստանը մտադիր է չերկարաձգել ՀՀ-ում ԵՄ դիտորդական առաքելության գործունեության ժամկետը։

Նկատենք՝ Եվրամիության դիտորդները Հայաստան են եկել նախորդ տարվա փետրվարին, այսինքն՝ երկու տարի է, ինչ պարեկություն են իրականացնում ՀՀ սահմանամերձ տարբեր մարզերում։ Ունեն 6 գրասենյակ, 209 դիտորդ։ Նրանց առաքելության ժամկետը լրանում է չորս ամիս հետո՝ 2025-ին։ Սկսած այդ ժամանակվանից՝ վերջիններիս տեղակայմանը Հայաստանի ինքնիշխան տարածքում դեմ են միայն Ադրբեջանն ու Ռուսաստանը, որոնք էլ դիտորդներին պարբերաբար մեղադրում են տարածաշրջանում իրավիճակը սրելու, լրտեսություն անելու համար։

«ԵՄ դիտորդների առաքելությունը ես բավականին բարձր եմ գնահատում, հետևաբար մեր առջև դրված չէ նրանց դուրս բերելու խնդիրը։ Ես վստահ եմ, որ առաքելության ներկայության ժամկետի երկարաձգում լինելու է, դեռ չորս ամիս կա որոշումը կայացնելու համար։ Այսօրվա եղած գործիքակազմից, երբ մենք խոսում ենք ոչ թե մեր ներքին, այլ արտաքին ռեսուրսների մասին, միակ գործիքակազմն է, որ արդյունավետ է։ Այն անվտանգության գործիքակազմը, որը Հայաստանն ունի ՌԴ հարաբերությունների շրջանակում, այսինքն՝ 1997 թվականի պայմանագիրն ու ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի մասնակցությունը, չի աշխատում»,- ասում է նա։

Զրուցակցի խոսքով՝ պատահական չէ, որ հայաստանյան ընդդիմադիր հատվածը ակտիվ կրկնում է Ռուսաստանի և Ադրբեջանի շահերից բխող թեզը ԵՄ առաքելության ժամկետի չերկարաձգելու վերաբերյալ, որով էլ ապացուցվում է հետևյալ միտումը․

«Նպատակ կա դուրս մղել դիտորդներին, Հայաստանը դարձնել անպաշտպան, այսինքն՝ ոչ թե անպաշտպան, այլ այն անվտանգային մակարդակը, որն ունի մեր երկիրը, ու որն առանց այն էլ խոցելի է, իջեցնել ավելի ցածր մակարդակի։ Դրան զուգահեռ Ադրբեջանը օրումեջ նաև հայտարարությունն էր անում, թե ՀՀ զինված ուժերը գնդակոծել են իրենց դիրքերը, հիմա եթե դիտորդները չլինեն, այդ հայտարարություններին կհետևեն, այսպես կոչված, «պատասխան գործողությունները», և ադրբեջանական կողմը կկրակի Հայաստանի դիրքերի վրա։ ԵՄ դիտորդների վաստակն է, որ երկար ժամանակ Ադրբեջանը նման քայլի չի դիմել։ Իսկ Ռուսաստանին պետք է, որ Ադրբեջանը հարձակվի Հայաստանի դեմ»։

Քաղաքագետը կարևորում է ոչ միայն դիտորդական առաքելության ժամկետի երկարաձգումը, այլ նրանց թվի ավելացումը ևս։ Ըստ նրա՝ կարիք կա քննարկել նաև այն հարցը, որ դիտորդները պարեկություն իրականացնեն սահմանին գիշերային ժամերին:

Ադրբեջանը Հայաստանում ԵՄ դիտորդների հարցը քննարկում է ՆԱՏՕ պաշտոնյանների հետ, Ադրբեջանի բանակի գլխավոր շտաբի պետ Քերիմ Վալիևը օրերս հայտարարել էր, թե ԵՄ առաքելության տեղակայումը Հայաստանի հետ «պայմանական սահմանին», սրում է իրավիճակը։ Այս հայտարարությունների ֆոնին արդյո՞ք միջազգային հանրությունը համարժեք պատասխան կտա Ադրբեջանին, հարցին Ստեփանյանը պատասխանում է․ «Չեմ կարծում, որ որևէ քայլ լինելու է Արևմուտքի կողմից Ադրբեջանի նկատմամբ։ Այն ստատուս քվոն, որն այսօր կա Արևմուտքի ու Ադրբեջանի հարաբերություններում, մնալու է այնքան, քանի դեռ Ադրբեջանը չի հատել կարմիր գծերը։ Այս պահին ես որևէ լուրջ պատժամիջոց չեմ սպասում Արևմուտքից՝ ԵՄ-ից և ԱՄՆ-ից։ Այլ հարց է, թե Ադրբեջանը կհատի՞ նշածս կարմիր գծերը, իսկ դրանք ՀՀ-ի վրա հարձակում սկսելն է, լայնամասշտաբ ագրեսիա իրականացնելը։ Մի կողմից էլ տեսնում ենք ԱՄՆ-ի վերաբերյալ ադրբեջանական կողմի հայտարարությունները, գուցե դրանց չափն անցնելուն պես էլ մենք որևէ պատժամիջոցի կիրառում տեսնենք Ադրբեջանի նկատմամբ»։

Զրուցակիցը նաև ընդգծում է՝ ԵՄ դիտորդների հետ կապված ադրբեջանական կողմի դժգոհություններն ու դուրս բերման պահանջը նա Հայաստանին չի կարող պարտադրել «Խաղաղության պայմանագրի» միջոցով։ Ինչ վերաբերում է Հայաստանի ընդդիմադիր դաշտի երկրորդ թեզին, թե ՀՀ վարչապետը հայ-իրանական սահմանից հանում է ռուս սահմանապահներին, որ երբ դիտորդների ժամկետը չերկարաձգվի, իրեն չմեղադրեն «ռուսամետության» համար, Ստեփանյանը հավելում է․ «Դա հիմարություն է։ ԵՄ դիտորդների հարցը վերաբերում է միայն Հայաստանին, որևէ կապ չունի հայ-ադրբեջանական խնդիրների հետ։ Ողջամիտ չէ զուգահեռներ տանել նաև ռուս սահմանապահների դուրս բերման հետ։ Ամեն դեպքում երկու գործընթացն էլ, այսինքն՝ Եմ դիտորդների ներկայության ժամկետի երկարաձգումը և ռուսներին Իրանի հետ սահմանից հանելը, ուղղված են միայն ՀՀ ինքնիշխանության բարձրացմանը»։

Դավիթ Ստեփանյանի խոսքով՝ այժմ բոլորը պետք է սպասեն ԱՄՆ-ի, Մոլդովայի և Վրաստանի առաջիկա ընտրությունների արդյունքներին, որոնք տարածաշրջանում կատարվող ցանկացած իրադարձության հետ լուրջ կապ ունեն։

Հայաստանում առաքելության գրասենյակները գտնվում են Ջերմուկում, Կապանում, Գորիսում, Եղեգնաձորում, Մարտունում և Իջևանում։ Ռուս սահմանապահների դուրս գալուց հետո օգոստոսից նրանք նաև պարեկություն սկսեցին անել Սյունիքի Ներքին Հանդում։ 

Դիտորդները իրենց պարեկության ընթացքում արձանագրած հաղորդումները չեն հրապարակայնացնում, արձանագրությունների մասին տեղեկանում է միայն Բրյուսելը։

Մերի Խաչատրյան