Զրկում եք` զրկեք. մեր անտեր ցանցերը

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի սեպտեմբերի 1-ի համարում

Հիմա ո՞ւմ են պատկանում մեր բաշխիչ ցանցերը` «Միդլենդ Ռեսուրսեզի՞ն», որը 2002 թվականին գնեց այն ՀՀ կառավարությունից, թե՞ «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ին, որը իր հերթին այս տարի  «Միդլենդ Ռեսուրսեզից» գնեց ցանցերի կառավարման, ներդրումներ անելու եւ շահույթը տնօրինելու իրավունքը: Այս հարցի պատասխանը իրավական ձեւակերպումների տեսակետից վերջնականապես դեռ չի գտնվել: Մեր հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահ Ռոբերտ Նազարյանը համոզված է, որ եթե պետական ռեեստրում որպես բաժնետոմսերի սեփականատեր նշվում է «Միդլենդ Ռեսուրսեզը», ապա սեփականատերը հենց նա է:

Իսկ բազմաթիվ իրավաբաններ համոզված են, որ միջազգային տնտեսական կանոններով շահույթը տնօրինողն է իրական սեփականատերը, այսինքն՝ տվյալ դեպքում «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը: Մի խոսքով, այս պահին մեր ցանցերի բաժնետոմսերի 100 տոկոսը հանդիսանում է միանգամից երկու սուբյեկտի սեփականություն: Մեր խորհրդային անցյալը ապացուցել է, որ այն, ինչ ունի մի քանի տեր, իրականում անտեր է: Սա զգացմունքային պոռթկում չէ: ՀՀ էներգետիկայի նախարարությունում առայժմ բոլորովին շշուկով մի տեսական սխեմա են գծել, որի իրականանանալու դեպքում մեր ցանցերի ճակատագիրը ընդհանրապես անհնար է պատկերացնել:

Այսպես: Ասենք ցանցերը չեն կատարում իրենց վրա դրված ներդրումային պարտավորությունները: Այդ դեպքում ցանցերը կրում են պատասխանատվություն եւ ամենամեծ պատիժը, որ մենք կարող ենք կիրառել ցանցերի նկատմամբ, դրանց սեփականատիրոջը լիցենզիայից զրկելն է: Ասենք թե բանը հասավ դրան, եւ ցանցերի սեփականատիրոջը սպառնում է լիցենզիայի կորուստ: Այլ պայմաններում սեփականատերը ամեն ինչ կանի, որ չզրկվի դրանից: Բայց տվյալ դեպքում «Միդլենդ Ռեսուրսեզի» արձագանքը կարող է անակնկալ լինել. «Ջհանդամը, թե չեք զրկում, դուք էլ, ձեր ցանցերն էլ...»,- կարող է ասել Միդլենդի ղեկավարը:

Նա նույնիսկ դեմ չի լինի, եթե այդ նույն ռեեստրում գրանցված արժեթղթերը իր ձեռքից վերցնեն ու նվիրեն մեկ ուրիշի: Միեւնույնն է, Միդլենդը արդեն 73 մլն դոլար է ստացել այդ արժեթղթերը իբր կառավարման հանձնելու դիմաց: Բարեբախտաբար, սա ընդամենը տեսական պնդում է, գոնե այս պահին: Սակայն ցանցերում որոշակի գործընթացներ են գնում, որոնք այս տեսական սխեմայի մեջ կարծես թե տեղավորվում են: Օրինակ, այս տարվա առաջին կիսամյակում ցանցերի տրամադրած տեղեկատվության համաձայն, կորուստները կազմել են 17 տոկոս: Էներգետիկայի նախարարության որոշ տվյալներով, դրանք մոտենում են 19 տոկոսի:

Մինչդեռ ըստ 2002 թվականին կնքված պայմանագրի, ցանցերի կորուստը այս տարվա ընթացքում պետք է կազմի միայն 15 տոկոս: Այս 2-3 տոկոսների տակ ահռելի գումարներ են թաքնված. խոսքը ցանցեր մուտք գործած 2,5 մլրդ կվտ.ժամ էլէներգիայի մասին է: Դրա 3 տոկոսը կազմում է ավելի քան 3 մլն դոլար: Ցանցերում, իհարկե, պնդում են, որ մինչեւ տարվա վերջ իրենք կկատարեն իրենց պարտավորությունը եւ կորուստները կհասցնեն նախատեսված 15 տոկոսի: Սակայն, օրինակ, անցած տարի ցանցերը պարտավրություն ունեին 6,1 միլիարդ ներդրում կատարել ցանցերում դրանց հուսալիությունը բարձրացնելու նպատակով, սակայն ներդրել են միայն 2,1 միլիարդը դրանով իրենց պարտավորությունը կատարելով ընդամենը 34 տոկոսով:

Այնպես որ, ցանցերը պարտավորություններ վերցնում են, իսկ ահա դրանց կատարումը այնքան էլ երաշխավորված չէ: Հետաքրքիր կադրային գործընթացներ են գնում ցանցերում: Օրինակ, այսօրվանից իրենց պաշտոնում չեն լինի մի քանի մասնաճյուղերի տնօրեններ, որոնցից կառանձնացնեինք մի քանիսին: Օրինակ, Կառլոս Պետրոսյանի բաջանաղ Վազգեն Գյոլեցյանը, որը մինչեւ երեկ Շենգավիթի մասնաճյուղի տնօրենն էր, այլեւս չի զբաղեցնի այդ պաշտոնը, որովհետեւ Շենգավիթի եւ Մաշտոցի մասնաճյուղերը միավորվել են: Իր զբաղեցրած պաշտոնում չի լինելու նաեւ Էրեբունու մասնաճյուղի տնօրեն Արմեն Սարգսյանը` ԱԺ պատգամավոր Լեւոն Սարգսյանի (Ալյուր Լյով) եղբայրը, որովհետեւ Էրեբունին էլ միացվել է Կենտրոնի հետ:

Սա ուշագրավ է նրանով՝ այս կադրային փոփոխություններին «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը տեղյակ չէ: Ցանցերի լրատվական ծառայությունից մեզ պաշտոնապես փոխանցեցին, որ այդ փոփոխությունները իրականացվել են տնօրինության նախաձեռնությամբ եւ ամենեւին էլ պայմանավորված չեն անձերով, այլ ընդամենը օպտիմալացման ծրագրի հետեւանք են: Իհարկե, վերոնշյալ անձինք անգործ չեն մնա, սակայն ուշագրավն այն է, որ այդ փոփոխությունները կատարվում են այն ժամանակ, երբ Միդլենդը արդեն չի կառավարում ցանցերը, որովհետեւ կառավարման իրավունքը վաճառել է, իսկ «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ն էլ դեռ չի ստանձնել լիիրավ կառավարումը:

Ուշագրավ են այն հարաբերությունները, որոնք հաստատվել են ցանցերի ղեկավար պաշտոնյաների եւ «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ի, ի դեմս «Ինտեր ՌԱՕ ԵԷՍ»-ի փոխտնօրեն Միխայիլ Մանտրովի միջեւ: Մանտրովի` օրերս Հայաստան կատարած այցի ժամանակ ցանցերի ղեկավարությունը մի գողտրիկ անկյունում սեղան է գցած եղել, որ Մանտրովին «հաց տա»: Մանտրովը, սակայն, վերջին պահին տեղեկացրել է, թե չի կարող ընդունել հրավերը: Նա, իհարկե, դա պայմանավորած կլինի օբյեկտիվ պատճառներով, բայց մերոնց ու ռուսների հարաբերությունների նյուանսներին քաջածանոթ մարդիկ կհասկանան, թե ինչ է նշանակում նման դեպքերում հրավերք մերժելը: Մի խոսքով, ցանցերում հետաքրքիր բաներ են տեղի ունենում: Թե դրանք ինչի են հանգեցնելու, առայժմ հայտնի չէ:

Հայկ Գեւորգյան