Սեւ մածուն. մոնստր է, մոնստր

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի սեպտեմբերի 21-ի համարում

Ինչ-որ անհասկանալի բաներ են տեղի ունենում «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերությունը ռուսական «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ին փոխանցելու գործընթացում: Անցած հինգշաբթի ՀՀ կառավարությունը իր հերթական նիստում քննարկել էր «ՀԷՑ»-ի ներկայիս սեփականատեր «Միդլենդ ռեսուրսեզի» խնդրանքը այդ ձեռնարկությունը «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ին վաճառելու վերաբերյալ: Կառավարությունը, ըստ էության, որոշել էր տալ իր համաձայնությունը, սակայն վերապահում անելով, որ նոր գնորդը` «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը, պետք է ընդունի այն նույն պայմանները, որոնք դրված են եղել «ՀԷՑ»-ը 3 տարի առաջ «Միդլենդ ռեսուրսեզին» վաճառելու պայմանագրում: Եւ կառավարությունը ՀՀ էներգետիկայի նախարարությանը տվել էր երեք օր ժամանակ «շահագրգիռ կողմերի հետ բանակցելու» համար:

Ըստ կառավարության որոշման մասին պաշտոնական տեղեկատվության, այդ բանակցություններում «համաձայնության չգալու դեպքում որոշման նախագիծը համարվելու է չընդունված»: Այլ կերպ ասած, կառավարությունը սահմանել էր պայմաններ եւ տվել էր ժամանակ, որ «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը դրանք ընդունի կամ չընդունի: Կառավարության սահմանած ժամկետը արդեն ավարտվել է: Էներգետիկայի նախարարությունում երեկ տեղեկացանք, որ բանակցությունները չեն ավարտվել: Ուրեմն ի՞նչ, կառավարության որոշումը համարվում է չընդունվա՞ծ: Այսինքն՝ համարվում է, որ կառավարությունը չի՞ տվել իր համաձայնությունը «ՀԷՑ»-երը վաճառելու վերաբերյալ: Դե, իհարկե, ոչ: Ի՞նչ կապ ունի, թե կառավարությունը ինչ է գրել իր որոշման մեջ եւ ինչ ժամկետներ է դրել:

Այդ խիստ սահմանափակումները ձեւի համար են` որ բոլորը մտածեն, թե կառավարության համարձակությունը բավարարում է ռուսական ընկերության հետ հավասարը հավասարի պես խոսելու համար: Իրականում ինչպե՞ս կարող է ՀՀ կառավարությունը այս հարցում մերժել «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ին: Իսկ մինչ էներգետիկայի նախարարությունը շարունակում է բանակցել «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ի հետ, այդ ընկերության խորհրդի նախագահի տեղակալ Ա.Ռապոպորտը մի ընդարձակ հարցազրույց է տվել «Ռեգնում» լրատվական գործակալությանը եւ անդրադարձել «ՀԷՑ»-ի շուրջ ծավալվող իրադարձություններին: «ՀԷՑ»-ը 99 տարով կառավարման իրավունքը վարձակալությամբ վերցնելու մասին «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ի հայտարարության շուրջ Ռապոպորտը տալիս է հետեւյալ մեկնաբանությունը.

«Առաջին հերթին անգլոսաքսոնական իրավունքը թույլ տալիս է նման ժամկետներ շոշափել, եւ մենք դրանից օգտվեցինք: Երկրորդը` մենք չենք ծրագրում կառավարիչ լինել 99 տարի, այլ մտադիր ենք դառնալ ցանցերի սեփականատերը ամենամոտ ժամանակներում»: Այսինքն՝ Ռապոպորտը հայտարարում է, որ կառավարման իրավունքը 99 տարով վարձակալելու պայմանագիրը ընդամենը հնարք է եղել, պարզ ասած, մեքենայություն, որպեսզի հետագայում ցանցերը առանց խնդիրների դառնան «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ի սեփականությունը: Նման պարագայում որեւէ նորմալ երկրի կառավարություն կհայտարարեր, որ ինքը չի ուզում որեւէ գործնական հարաբերություն ունենալ այդպիսի ընկերության հետ եւ չէր ունենա: Իսկ մերոնք դեռ բանակցում են:

Ռապոպորտը անդրադարձել է ՀՀ էներգետիկայի ոլորտում մոնոպոլիստ դառնալու հավակնությունների մասին մեղադրանքներին: «Կտրականապես համաձայն չեմ»,- ասում է Ռապոպորտը եւ պարզաբանում, որ ներկայումս «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը տիրապետում է միայն «Սեւան-Հրազդան» կասկադին, ինչը ՀՀ էներգաարտադրող հզորությունների միայն 10 տոկոսն է: Ինչ վերաբերում է ատոմակայանի կառավարմանը, ապա Ռապոպորտի ասելով՝ «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը այն ստանձնել է մեր կառավարության խնդրանքով: Իսկ «Գույք պարտքի դիմաց» գործարքով Ռուսաստանին անցած «Հրազդանի ՊՇԷԿ»-ի կառավարումը «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը իրականացրել է միայն անցման շրջանում դրա բնականոն գործունեությունը ապահովելու համար:

Այլ կերպ ասած, ՀՀ գրեթե բոլոր խոշորագույն էներգաարտադրող հզորությունները այսպես թե այնպես կապված են կամ կապված եղել են «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ի հետ: Եւ այս պարագայում պնդումները, թե «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը հավակնություններ չունի Հայաստանում մենաշնորհ դիրք գրավելու կամ, ինչպես ասում են, դառնալու «ուղղահայաց ինտեգրացված մոնստր», ճիշտն ասած, այնքան էլ համոզիչ չեն: Կամ՝ ինչպե՞ս կարելի է պնդել, որ «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը նման հավակնություններ չունի այն դեպքում, երբ ինքը` Ռապոպորտն է իր հարցազրույցում հայտարարում, թե իրենք լուրջ մտադրություններ ունեն ձեռք բերել «Հրազդանի ՊՇԷԿ»-ի 5-րդ բլոկը:

««Ինտեր ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը «Գազպրոմի» հետ համատեղ, ի կատարումն Հայ-ռուսական տնտեսական համագործակցության միջկառավարական հանձնաժողովի որոշումների, մարտի 15-ին ներկայացրել է հայտ համապատասխան առաջարկությամբ: Մենք հույս ունեինք պատասխանը ստանալ մեկ ամսվա ընթացքում, բայց ցավոք, մինչ օրս տեղեկություններ չենք ստացել»,- ասում է Ռապոպորտը: Ինչպես տեղեկացանք ՀՀ էներգետիկայի նախարարությունից, գոնե այս պահին 5-րդ բլոկը «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ին հանձնելու մասին որոշում կայացված չէ: Ավելին, նախարարությունում համոզմունք են հայտնում, որ 5-րդ բլոկի շուրջ հաջող բանակցություններ են ընթանում Իրանի հետ եւ այդ բանակցությունները, կարելի է ասել, արդեն հաջողությամբ ավարտվում են: Բայց սա ոչ մի կերպ չի հերքում այն պնդումը, թե «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը ուզում է դառնալ «ուղղահայաց ինտեգրացված» ընկերություն ՀՀ էներգետիկայի բնագավառում:

Ինչպիսի՞ն է հիմա պատկերը: «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը, որը ՌԴ պետական ընկերություն է, հանդիսանում է «Սեւան-Հրազդան» կասկադի սեփականատերը: Կառավարում է Ատոմակայանը: ՌԴ կառավարության սեփականությունն է նաեւ «Հրազդանի ՊՇԷԿ»-ը, եւ այն «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ին փոխանցելը ընդամենը տեխնիկայի հարց է: Այսպիսով, «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը կարող է շուտով տնօրինել Հայաստանի էներգաարտադրող հզորությունների 70 տոկոսին եւ կտնօրինի նաեւ ամբողջ էներգաբաշխումը: Ուրեմն ի՞նչ, «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ը «ուղղահայաց ինտեգրացված մոնստր» չէ՞: Այլ կերպ ասած, «ՌԱՕ ԵԷՍ»-ի առաջին դեմքերից մեկը` Ա.Ռապոպորտը, նայելով մեր աչքերին, հայտարարում է, որ մածունը սեւ է: Իսկ մենք ստիպված ենք հավատալ, քանի որ մենք նրանց ֆորպոստն ենք:

Հայկ Գեւորգյան