Մոմ առեք. ճգնաժամի սպասելիս

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի հունվարի 26-ի համարում

Արդեն 5 օր է, ինչ դադարեցված է Հայաստանի գազամատակարարումը: Ներկայումս մենք սպառում ենք մեր գազապահեստարաններում ամբարված գազը, որի ծավալները, հասկանալի է, սահմանափակ են: Երեկվա դրությամբ բացի «Հրազդան ՋԷԿ»-ից այլ սպառողների գազամատակարարումը դեռ չէր սահմանափակվել: Գազամուղի վերականգնման ժամկետների անորոշությունը ստիպում է մտածել, թե ինչ իրավիճակ կստեղծվի Հայաստանում, եթե վերջանա նաեւ գազապահեստարանների պարունակությունը, այսինքն, եթե պարզ ասենք, Հայաստանը ընդհանրապես մնա առանց գազի:  «Հայռուսգազարդը» հավաստիացնում է, որ գազի սպառման սահմանափակումները ամենավերջիններից մեկը կհասնեն բնակչությանը: Մի պահ պատկերացնենք, որ սկսվել է գազի սպառման ամենախիստ սահմանափակման ռեժիմը:

Այնքան խիստ, որ բնակչությունն արդեն գազ չի ստանում: Ի՞նչ կկատարվի: Գազամատակարարումը դադարեցնելու պարագայում բնակիչներն իրենց տների ջեռուցումը կսկսեն իրականացնել էլեկտրաէներգիայի հաշվին: Այլ կերպ ասած, ամբողջ բեռը կընկնի էլեկտրական ցանցերի վրա: Ինչքանո՞վ, պատկերավոր ասած, ծանր կլինի այդ բեռը: Այս հարցին հստակ պատասխանող որեւէ պաշտոնական վերլուծություն չկա: Այդ բեռի «ծանրությունը» կախված է բազմաթիվ գործոններից: Մասնավորապես՝ օդի ջերմաստիճանից. որքան ցուրտ լինի դրսում, այդքան բեռը, բնականաբար, մեծ կլինի: Կախված է նաեւ բնակչության գնողունակությունից. որքան բարձր է գնողունակությունը, այդքան էլէներգիայի նկատմամբ պահանջարկը մեծ կլինի, այդքանով էլ բեռը կմեծանա: Այդուհանդերձ, որոշակի մոտավորությամբ մեզ սպառնացող պատկերը կարելի է ուրվագծել:

Այսպես: Ըստ «Հայռուսգազարդի» տվյալների, այսօր Հայաստանում գազամատակարարումից օգտվում են ավելի քան 360 հազար բնակիչ-բաժանորդներ: Նրանք բոլորով միասին օգտագործում են օրական ավելի քան 2 մլն խմ գազ: Սովորաբար նման հաշվարկներ կատարելիս ելնում են այն ցուցանիշից, որ մեր ՋԷԿ-երում մեկ խորանարդ մետր գազի այրումից ստացվում է 3 կվտ ժամ հոսանք: Այսինքն՝ մեկ խմ գազից ստացվող ջերմությանը համարժեք ջերմություն ստանալու համար, ըստ այս հաշվարկի, պետք է «այրել» 3 կվտ.ժ. էլէներգիա: Բնակարաններում, ի դեպ, հարաբերակցությունը զգալիորեն ավելի բարձր է` մեկ խմ գազին փոխարինում է 4-5 կվտ ժամ հոսանք: Մի խոսքով, գազից զրկված բնակիչը իր տան սովորական ջերմությունը պահպանելու համար մեկ խմ գազի փոխարեն պետք է օգտագործի 4-ից 5 կվտ ժամ:

Գազի 360 հազար բնակիչ-բաժանորդների անցումը էլէներգիայով բնակարանների ջեռուցմանը պարզապես անկանխատեսելի հետեւանքներ կարող է ունենալ, եւ ահա թե ինչու: «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր»-ից մեզ տրամադրած տեղեկատվության համաձայն, հունվարի 21-ին ՀՀ-ում սպառվել է 16,8 մլն կվտ ժամ էլէներգիա: Իսկ հունվարի 24-ին` 18,2 մլն: Բնակիչներին գազից զրկելու հետեւանքով ամենամոտավոր հաշվարկներով հանրապետությունում էլէներգիայի օրական սպառումը կարող է ավելանալ միանգամից մինչեւ 50 տոկոսով: Եթե սրան գումարենք նաեւ ջերմաստիճանի զգալի նվազումը, ինչը կանխատեսում են մեր օդերեւութաբանները, օրական սպառումը կարող է հասնել նույնիսկ 30 մլն կվտ ժամի:

Այդքան էլէներգիա արտադրելու հնարավորություն Հայաստանում կա, եւ խնդիրն այստեղ չէ: Խնդիրն այն է, որ մեր ցանցերը կարող են պարզապես չդիմանալ այդ ծանրաբեռնվածությանը: Այդպես սովորաբար լինում է Ամանորի նախօրեին, երբ բնակչությունը սկսում է, պատկերավոր ասած, անխնա օգտագործել էլէներգիան: Դրա հետեւանքը լինում է այն, որ չդիմանալով ծանրաբեռնվածությանը՝ ցանցերում վթարների թիվը կտրուկ աճում է: Այսինքն՝ այն, ինչ կատարվեց անցած տարվա դեկտեմբերի վերջին օրերին: Բայց պետք չէ մոռանալ, որ այդ ժամանակ գազամատակարարման հետ որեւէ խնդիր չկար, եւ նաեւ օդի ջերմաստիճանն էր դրական: Իսկ ծանրաբեռնվածության պատճառով տեղի ունեցող վթարները արդեն շղթայական ռեակցիայի էֆեկտ են թողնում:

Ցանցում վթարի պատճառով մի քանի ժամ հոսանքազրկված բնակիչը էներգամատակարարման վերականգնման պարագայում, բնականաբար, «ետ է բերելու բացթողածը»` միացնելու է բոլոր էլեկտրաջեռուցման սարքերը: Սա իր հերթին էլ ավելի մեծ բեռ է առաջացնելու, որը նոր վթարների պատճառ է հանդիսանալու եւ այսպես շարունակ: Սա որեւէ կերպ կանխելու, բնակիչների կողմից էլէներգիայի օգտագործումը սահմանափակելու որեւէ մեխանիզմ գոյություն չունի: Իսկ սրանից արդեն ճգնաժամի հոտ է գալիս: Այնպիսի ճգնաժամ, որի հետեւանքների վերացումը երկար ժամանակ եւ ֆինանսական մեծ ծախսեր է պահանջելու: Մի խոսքով, գազամատակարարման շուտափույթ վերականգնումը չափազանց մեծ կարեւորություն ունի Հայաստանի համար: Իսկ եթե առաջիկա գոնե մեկ շաբաթվա ընթացքում գազամուղը վերականգնելու հույսերը չարդարանան, ապա սպասվող ճգնաժամին դիմակայելուն ուղղված ամենահեռատես քայլը կլինի հնարավորինս մեծ քանակությամբ մոմեր ձեռք բերելը:  

Հայկ Գեւորգյան