Երևան
12 °C
100 տարվա պատմություն ունեցող Ծաղկաշատ գյուղը, որը գտնվում է Լոռու մարզում, այստեղ եկողին միանգամից հրապուրում է իր չքնաղ բնությամբ, այստեղ ապրողների բացսրտությամբ, հյուրասիրությամբ եւ ջերմությամբ:
Գյուղի հիմնական բնակիչները, սակայն, մեծահասակներն են, որոնց մտահոգում է գյուղի ներկա վիճակը, երիտասարդների՝ գյուղում ապրել չուզենալու հանգամանքը: Նրանցից մեկը՝ 86-ամյա Մարտին Մակինյանը, եւս դառնությամբ է խոստովանում, որ երբեմնի բազմանդամ ընտանիքն այսօր արդեն իր հետ չէ. մի մասին կորցրել է, մյուսներն էլ հեռացել են գյուղից: Գյուղում չապրելու պատճառների մասին խոսելիս էլ Մարտին պապը վշտանում է, ու նույնիսկ անցյալում մեծ գերդաստանով տանը հավաքվելու հաճելի հիշողությունները մոռացնել չեն տալիս ներկայիս մենակության զգացումը:
Գյուղի ծաղկուն ժամանակվա հիշողությունները տարեց պապիկին ուղեկցում են գիշեր ու ցերեկ: Այսօրվա հոգսաշատ իրականությանը երբեմն վշտացնում է նրան: Խոսում է գյուղի անմխիթար ճանապարհների մասին, երիտասարդների՝ գյուղում ապրել չուզենալու դրդապատճառների մասին՝ փորձելով հասկանալ անցյալի եւ ներկայի այսքան տարբեր լինելու պատճառները.
«Գյուղը շրջկենտրոնից՝ Ալավերդուց, 18 կմ է հեռու: Մեր բնության պես ոչ մի տեղ չկա. տարվա բոլոր եղանակներին էլ հրաշք է մեր գյուղը. աշնան խիտ ծառերը՝ աշխարհի գույներով զարդարված, ձյունապատ ձմեռը, զով ամառը, ծաղկաշատ գարունը. ո՞րն ասես: Էս ամենով հանդերձ՝ ամենամեծ խնդիրը մնում է գյուղի անբարեկարգ վիճակը. ճանապարհները քանդված են, քայքայված, երթեւեկության համար՝ անհարմար. անգամ տաքսիները չեն բարձրանում, գալու դեպքում էլ ամենաթանկ գներն են ուզում: Էս ճանապարհների պատճառով էլ մեր Ծաղկաշատն էլ օր օրի դատարկվում է: Երիտասարդները էլ չեն ուզում գյուղում մնալ, ամուսնանալ, ընտանիք կազմել, բայց իրենց էլ չեմ կարող մեղադրել. ի՞նչ անեն, ո՛չ աշխատանք ունեն, ո՛չ եկամուտ: Շատերն էլ Ռուսաստանի ճամփան են բռնել. ամեն ինչը կախված է միջոցից: Երբ մարդու միջոցը տեղն է լինում, ամեն ինչն էլ լավ է լինում՝ ե՛ւ առողջական վիճակը, ե՛ւ ապրելու վիճակը: Բայց երբ պակասություն է, ժողովուրդը դժվարանում է, մարդիկ շատ են չարչարվում, մի կերպ յոլա գնում. ինչ էլ պակաս է, էնա պակաս է», - անկեղծանում է պապը:
Մարտին Մակինյանը, որ մոր հետ Գյուղատեղից Ծաղկաշատ է տեղափոխվել 1938 թվականից, գյուղում եղած հիշարժան բոլոր դեպքերը հիշում է ճշգրիտ մանրամասնություններով: «Անցյալը կյանքիս վերացած եւ մոռացված շրջանը չէ,- ասում է.- անցյալը տարիներիս քրտնաջան աշխատանքով տունս պահելու եւ շենացնելու պատմությունն է՝ դժվարությունների, ուրախությունների, դառնությունների օղակ, որը այսօր թուլացել է, բայց չի կտրվում: Առանց հիշողության մարդն ո՞ւմ է պետք. հիշողություն չունեցար, էլ ո՞ւմ ես պետք»,- ասում է պապը եւ նորից միախառնում անցյալն ու ներկան, համեմատություններ անում, մտածում եւ անվերջ մտածում:
Երբեմնի առույգ, կենսախինդ Մարտին Մակինյանը այստեղ հիշում է իր 86-ամյա տարիքի մասին, նեղվում հիվանդություններից. ոտքերը ցավում են, ականջները լավ չեն լսում: Խոր թախիծով անընդհատ ակնարկում է. «Ջահել ժամանակ ուրիշ էր, էլի…»: Սրտնեղում է, որ «էս անտեր հիվանդությունը եկավ, իր ջանին կպավ, ու հիմա էլ մի մեշոկ փող է պետք, որ վիրահատվի. վիրահատվելուց հետո էլ, ով գիտի: Ախր տարիքով է արդեն…»:
Փոխվում է ամբողջությամբ, զվարթությամբ լցվում, երբ սկսում է պատմել իր աշխատանքի եւ մասնագիտության մասին: Բարեսիրտ, բոլորի նկատմամբ սրտացավ մարդու հիշողություններում, սակայն, զգում ես ե՛ւ ուրախություն, ե՛ւ տխրություն: 7 թոռնիկների, 12 ծոռների տեր պապը հպարտությամբ է նշում, որ Հայաստանում, իր ասելով, ամենաշատ թոշակը՝ 78200 դրամ, ինքն է ստանում, ու դա իր՝ 63 տարի աշխատանքային ստաժի գնահատականն է:
Նկարում՝ Մարտին պապը պարգեւատրվում է իր աշխատանքային երկար տարիների ստաժի համար
Փայտամշակման վարպետ Մարտին պապը իր արհեստը աշխարհում ամենաօգտակար եւ կարեւոր մասնագիտությունն է համարում: «Ասեմ, թե մեր գյուղը ես եմ կառուցել, սխալ չհասկանաս. 44 տան տանիք եմ կապել, 80 տան դուռ եմ պատրաստել, 122 դագաղ եմ սարքել. շատ բան եմ արել, մարդ եմ եղել, բոլոր տների հետ հարազատորեն ապրել եմ, բոլորի հետ տխրել ու բոլորի հետ ուրախացել: 2 տարի գյուղապետ եմ աշխատել, եղել եմ գյուղխորհրդի նախագահ, բրիգադիր, շինղեկ՝ 20-30 տարուց ավելի: 2010 թվականին՝ տղայիս մահվանից երեք տարի անց, մահացավ կինս, հետո՝ հարսս, ու մնացի մենակ»:
Մարտին պապի շնչառությունը սկսում է դժվարանալ, երբ խոսում է ընտանիքի կորուստների մասին: Թոռը՝ Սյուզաննան, պատմում է, որ տատիկի մահից հետո պապը անասունները լրիվ մորթեց, ծախեց: «Մի հատ երինջ էր պահում, ասում էր՝ պահում եմ, որ մեռնեմ, մսացու լինի: Մի երկար ժամանակ հետո էլ ասավ՝ ա՛յ որդի, տեսար՝ մեռա ոչ, էս անտերը ծնել ա, կրակում մնացի»,-ծիծաղելով շարունակում է եւ պատմում պապիկի ուժեղ բնավորության, դժվարությունների մեջ կոփվելու, բայց երբեք չհուսահատվելու մասին: Պատմում է պապի հյուրասիրության եւ, ամենակարեւորը, աշխատելու, արարելու, ստեղծելու կամքի մասին:
«Շատ աշխատասեր, պահանջկոտ, կարգապահ, խիստ մարդ է պապս: Առավոտ շուտ միշտ վեր կկենար, մեզ էլ հետը կհաներ ու՝ դե՛ գործի: Սեղանի մոտ մի քիչ երկար նստել, զրուցել չէիր կարող. գործը չի սպասի՝ ասում էր»:
Հետո Սյուզաննան պատմում է գյուղում բերքահավաքի, Վարդավառի տոնի մասին, խոսում պապի՝ նարդի խաղալու ու էլի հազար ու մի հետաքրքիր ու զվարճալի պատմությունների մասին: «Հյուրին ընդունում էր, նորից անցնում գործին: Գյուղի երեխաների համար օրորոցներ էր պատրաստում: Բազմակողմանի զարգացած մարդ է. մեղուներ է պահում 40 տարուց ավելի»:
Կյանքում ոչ մեկին ոչ մի բանով նեղություն չտված Մարտին պապը ամբողջ կյանքում ապրեց հենց այս սկզբունքով՝ ինչքան կարողանում ես, օգնի՛ր դիմացինիդ ու մի՛ չարչարիր ուրիշին: Թերեւս սա էր պատճառը, որ առանց որեւէ ակնկալիքի՝ գյուղում օգնել է բոլորին, նույնիսկ դագաղներ է պատրաստել կնոջ, գյուղացիների եւ անգամ իր համար: «Չեմ ուզում, որ ուրիշները չարչարվեն՝ իմ դագաղը սարքեն. մեկը չպետք է լինի՝ իմ նազը տանի. ուրիշների համար որ սարքել եմ, ինձ համար էլ սարքեցի»:
Մարտին Մակինյանը ամենից շատ չի սիրում խոսել պատերազմների մասին: Իսկ պատերազմներ, ցավոք, նա տեսել է, ու այն էլ՝ մի քանիսը: Մեծ վշտով է հիշում, որ Հայրենական պատերազմին գյուղից 83 մարդ է մասնակցել, 43-ը վերադարձել են, իսկ զոհվածների համար էլ հուշարձան են կանգնեցրել:
«Գյուղում առաջ (40 թվականներից եմ ասում՝ պատերազմական թվականներից), երբ Նոր տարի էր գալիս, ժողովուրդը հավաքվում էր, զուռնա-դհոլով գյուղում ման էր գալիս, քեֆ էր անում եւ Վարդավառին նորից ամբողջ գյուղը զուռնա-դհոլով նվագով գնում էին, սարերն էին բարձրանում, ուրախանում էին: Բայց հիմա….այն հարգանքն ու ապրուստը չկա, օդն էլ ասես նույնը չէ»,- տխրում է:
Լենինգրադում ծառայություն անցած մարդը պատերազմի վիշտը եւ դառնությունը դժբախտություն է համարում, իսկ այս վերջինը՝ զուլում. «Երկրիս թեւը թուլացավ, էս ի՞նչ օրի հասանք: Հայաստանը էնքան մեծ հնարավորություն չունի, որ կարողանա հզոր պետությունների դեմ կանգնի: Եթե մենակ ադրբեջանցիները լինեին, ոնց ասում են, հում-հում կուտեինք դրանց, բայց որ Թուրքիան կանգնեց դրանց թիկունքին, մեր շունչն էլ կտրեց»,- դառնացած ասում է, ապա շարունակում,- մենք քիչ ժողովուրդ ենք, մեզ էլ օգնություն է պետք, խաղաղություն է պետք: Էս երիտասարդները, բայց, հզոր են. կապրենք, ոտքի կկանգնենք»:
Մարիամ Գեւորգյան
Սոցիալական արդարության ոլորտում ի հայտ եկող խնդիրների մեծ մասը կապված է կրթության որակի հետ. Նիկոլ Փաշինյան
Ինչ հարթակներով և ինչպես կհրապարակվի կամավոր ատեստավորման տեղի և ժամի վերաբերյալ տեղեկատվությունը
Սրբուհի Գալյանը նշանակվեց արդարադատության նախարար
Եվրախորհրդարանի շուրջ 5 տասնյակ պատգամավոր Ադրբեջանին կոչ է արել COP29-ին ընդառաջ ազատել բոլոր հայ գերիներին
ՄԱԿ-ի դատարանը կկայացնի Ադրբեջանի դեմ ՀՀ հայցի վերաբերյալ Բաքվի առաջ քաշած նախնական առարկությունների վճիռը
Դատավոր Լևոն Գրիգորյանը կարգապահական պատասխանատվության է ենթարկվել, ստացել նկատողություն
ԵՄ պատվիրակությունը ՀՀ-ում է՝ մշակելու վիզաների ազատականացման մասին բանակցությունների ծրագիրը. փոխնախարար
Դատավոր Ռազմիկ Մարիկյանը ենթարկվել է կարգապահական պատասխանատվության
ԱԳ փոխնախարարը՝ Ադրբեջանի դեսպանի կողմից Բելգիայում Տիգրան Բալայանի նկատմամբ հնչեցրած սպառնալիքների մասին
Բացահայտվել է էլեկտրատեխնիկայի առևտրի ոլորտում 1,3 մլրդ դրամի ստվերային շրջանառության դեպք (տեսանյութ)
Մի քանի ժամով կհոսանքազրկվեն Երևանի և 9 մարզի բազմաթիվ հասցեներ
Բելգիայում ՀՀ դեսպան Տիգրան Բալայանը հայտնել է Ադրբեջանի դեսպանից մահվան սպառնալիքներ ստանալու մասին. Politico
Մահվան ելքով վրաերթ Երևանում. 48-ամյա կինը տեղում մահացել է
Հայաստանի պատանի շախմատիստներն աշխարհի առաջնությունում առաջատար դիրքերում են
17 կամուրջ‚ 2 թունել‚ 5 տրանսպորտային հանգույց. ինչ աշխատանքներ են կատարվում Քաջարան-Ագարակ ճանապարհին
Ձորաղբյուրում ավտովթար-հրդեհի հետևանքով հիվանդանոց տեղափոխված վարորդները մահացել են
Ծառից կախված վիճակում հայտնաբերվել է 31-ամյա քաղաքացու դին
ԱՄՆ-ը՝ աշխարհի ուշադրության կենտրոնում. թեժ պայքարից հետո ինչպես են կազմակերպվելու նախագահական ընտրությունները
Այն, որ «Բալասանյան դաշինք»-ը վայր է դրել մանդատները, մամուլից ենք իմացել, քննարկում չենք ունեցել. Ալեքսանյան
Աշնանային Երևանում ընթրեցի Իսլանդիայի նախկին առաջին տիկին, իմ լավ բարեկամ Էլիզա Ռիդի հետ. Հակոբյան (տեսանյութ)
Ղազախստանն աջակցում է Հայաստանի և Ադրբեջանի՝ երկկողմ հարաբերություններում նոր էջ բացելու ձգտումներին. Տոկաև
Վալենսիայում ջրհեղեղի պատճառով դասերը չեղարկվել են, սահմանափակումներ են մտցվել. հայտնի է 220 զոհի մասին
Ուշիի ոլորաններում տեղի ունեցած խոշոր ավտովթարի զոհերի թիվն ավելացել է. ովքեր են մահացածներն ու վիրավորները
Սերժ Սարգսյանի եղբորորդի Նարեկ Սարգսյանն ազատ է արձակվել ՔԿՀ-ից
Միջազգային գիտաժողով, ներկայացումներ. Երևանում անցկացվում են Ֆրանկոֆոն թատերական ամենամյա հանդիպումները
Գերմանիայի ԱԳ նախարարը չհայտարարված այցով ժամանել է Կիև
Իշխան Սաղաթելյանն իր մեջ «ուժ է գտել» ու խոսել. ի՞նչ «հրաշքի» կամ «արմագեդոնի» է նա սպասում
Ձևավորվել են ՆԳՆ ոստիկանության չորս հենասյունային ուղղություններից ևս երկուսը
Առողջապահության նախարարությունն ու ֆրանսիական Վիեննը համագործակցության նոր ուղղություններ կծրագրեն
Ռուսաստանի և Ադրբեջանի վարչապետները համագործակցության հարցեր են քննարկել
Ծաղրածուներին քաղաքական դաշտ բերել չի կարելի, Հայկ Մարությանը, թե ամոթ ունենա, հողում գլուխը կթաղի. Խաչատրյան
Աննա Հակոբյանը ներկա է գտնվել ՀՀ Ազգային հերոս Վահագն Ասատրյանի հիշատակին նվիրված հուշ-ցերեկույթին (տեսանյութ)
Շիրակի մարզպետը մեկնում է արձակուրդ. ով կփոխարինի Մուշեղ Մուրադյանին
Թբիլիսիի կենտրոնում մեկնարկել է ընդդիմության հանրահավաքը. Ռուսթավելիի պողոտան փակվել է (տեսանյութ)
Մեքենաներ են բախվել, «Գազել»-ը կողաշրջվել է. կան տուժածներ (լուսանկարներ)
Վրաստանում ուժեղացվել է խորհրդարանի շենքի անվտանգությունը. ԶԼՄ ներկայացուցիչներին խնդրել են լքել այն
Տնտեսության դիվերսիֆիկացում և ոչ միայն. ինչ են քննարկել Գևորգ Պապոյանն ու ԵՄ պատվիրակության ղեկավարը
30-ամյա տղամարդու սպանության համար մեղադրանք է ներկայացվել 29-ամյա համագյուղացուն. ինչ է կատարվել Մեղրաշենում
Ucom-ի աշխատակիցները մասնակցել են Վայոց Ձորում անտառի վերականգման աշխատանքին
Աշխատանքային առօրյա. Աննա Հակոբյանը տեսանյութ է հրապարակել
