Իշխանությունը հորից որդուն փոխանցելու շուրջ հանրաքվե՝ Ադրբեջանում

Այսօր Ադրբեջանում սահմանադրական փոփոխությունների շուրջ հանրաքվե է: Ադրբեջանական ընդդիմությունը, որը բոյկոտում է հանրաքվեն, հայտարարել է, թե այն չափազանց հեռու է ժողովրդի կամարտահայտություն լինելուց: Ըստ ադրբեջանական ընդդիմության, իշխանությունները քաղաքացիներին համոզելով ու պարտադրելով են քվեատուփերի մոտ տանում: Որպես օրինակ՝ ընդդիմադիրները նշում են, որ դպրոցների ուսուցիչներին ստիպում են տեղամասեր բերել առնվազն 6 աշակերտի ծնողի՝ սպառնալով հակառակ դեպքում ազատել աշխատանքից:

Բացի այդ, արձանագրվել են, այսպես կոչված, կառուսելի համատարած դեպքեր, երբ հատուկ կազմված խմբերով քաղաքացիները շրջում են տեղամասերով եւ բոլոր վայրերում սակավաթիվ միջազգային դիտորդների աչքի առաջ մի քանի անգամ քվեարկում: Թե՛ Ադրբեջանի ներսում, թե՛ արտերկրում գրեթե բոլորը միաբերան նշում են, որ անկախ քաղաքացիների մասնակցությունից՝ հանրաքվեի արդյունքները վաղուց կանխորոշված են: Սպասվում է, որ օրվա վերջին իշխանությունները կհայտարարեն, թե քաղաքացիների 80-90 տոկոսը կողմ է արտահայտվել սահմանադրական փոփոխություններին:

Սահմանադրության մեջ փոփոխություններ կատարելու նախաձեռնությամբ հուլիսի 18-ին հանդես է եկել անձամբ նախագահ Իլհամ Ալիեւը: Վերջինիս ներկայացրած նախագծի համաձայն, երկրի մայր օրենքում նախատեսվում է կատարել 28 փոփոխություն: Սահմանադրական փոփոխությունների նախագծի նույնիսկ մակերեսային ուսումնասիրությունը հիմք է տալիս պնդելու, որ դրա նպատակը երկրի առանց այդ էլ կենտրոնացած իշխանությունը մեկ մարդու ձեռքում կենտրոնացնելն ու այն հորից որդին փոխանցելն է:Վերը ներկայացվածն ապացուցելու համար բավական է որպես օրինակ բերել ընդամենը մի քանի կետ:

Օրինակ, առաջարկվում է Սահմանադրությունից հանել այն կետը, ըստ որի՝ երկրի նախագահ կարող է ընտրվել առնվազն 35 տարին լրացած քաղաքացին: Սա նշանակում է, որ այսուհետ նախագահի պաշտոնի համար իր թեկնածությունը կարող է առաջադրել նաեւ 35 տարուց ավելի փոքր քաղաքացին: Դրա հետ մեկտեղ, առաջարկվում է նախագահի պաշտոնավարման ժամկետը 5-ի փոխարեն դարձնել 7 տարի:

Մյուս առանցքային փոփոխությունն այն է, որ Ալիեւն առաջարկում է չեղարկել Սահմանադրության այն կետը, ըստ որի՝ Միլլի մեջլիսի պատգամավոր կարող է ընտրվել 25 տարին լրացած անձը: Փոփոխություններից հետո Միլլի մեջլիսի պատգամավոր կարող է դառնալ 18 տարին լրացած քաղաքացին:

Միաժամանակ, Ալիեւի ներկայացրած նախագծի համաձայն, նախատեսվում է ստեղծել փոխնախագահի եւ առաջին փոխնախագահի պաշտոններ: Ընդ որում, երկուսն էլ նշանակվելու են նախագահի կողմից: Առաջին փոխնախագահին են անցնելու կառավարության ղեկավարի լիազորությունները եւ այդպիսով, վերացվելու է վարչապետի պաշտոնը, որը մինչ այժմ գոնե ձեւականորեն ընտրովի էր, սակայն այսուհետ դառնալու է նշանակովի:

Ուշագրավ է, որ Իլհամ Ալիեւի ներկայացրած սահմանադրական փոփոխությունների համաձայն, նախագահի հրաժարականի կամ նրա անգործունակ դառնալու դեպքում վերջինիս լիազորությունները ժամանակավորապես անցնելու են առաջին փոխնախագահին: Վերջինիս անգործունակության դեպքում՝ երկրորդ փոխնախագահին: Այնինչ, ներկայումս նախագահի ժամանակավոր պաշտոնակատար կարող էր դառնալ միայն Միլլի մեջլիսի նախագահը:

Առավել աղմկահարույց երկու կետերը՝ Միլլի մեջլիսի պատգամավոր ու նախագահ ընտրվելու համար սահմանված տարիքային ներկայիս սահմանափակումները վերացելու մասին առաջարկները հիմք  են տալիս պնդելու, որ Իլհամ Ալիեւը որոշել է որպես իր իրավահաջորդ նշանակել որդուն՝ 1997 թվականին ծնված Հեյդար Ալիեւին, որը ներկայումս սովորում է Բաքվի դիվանագիտական ակադեմիայի միջազգային հարաբերություների ֆակուլտետում:

Ադրբեջանցի ընդդիմադիրների պնդմամբ՝  Իլհամ Ալիեւը, ըստ էության, ծրագրել է որդուն դարձնել Միլլի մեջլիսի պատգամավոր, ապա որոշ ժամանակ անց նշանակել՝ երկրի փոխնախագահ, որին էլ հարմար պահի կփոխանցի նախագահի պաշտոնը՝ առանց սպասելու Հեյդար Ալիեւ Կրտսերի 35 տարեկան դառնալուն: Պատահական չէ, որ փոփոխություններից մեկի համաձայն, սահմանվում է, որ նախագահի անգործունակ դառնալու կամ հրաժարական տալու դեպքում այն զբաղեցնելու է փոխնախագահներից մեկը՝ բացառելով որեւէ մեկ այլ անձի հայտնվելն այդ աթոռին: Սա հիմք է տալիս եզրակացնելու, որ Իլհամ Ալիեւը չի վստահում որեւէ մեկի եւ մտադիր է իր աթոռը փոխանցել ուղղակիորեն որդուն:

Մինչ օրս Ադրբեջանում ոչ մի լուրջ հիմնավորում չի տրվել այն հարցին, թե ինչ կարիք կա վերացնել նախագահ ընտրվելու համար սահմանված տարիքային շեմը: Դա եւս հաստատում է պնդումները, որ Իլհամ Ալիեւը սահմանադրական փոփոխությունները նախաձեռնել է որդու համար: Դա իշխանական վերնախավում գրեթե չեն էլ թաքցնում: Իշխող  «Նոր Ադրբեջան» կուսակցության գլխավոր քարտուղար Ալի Ահմեդովն օրերս սահմանադրական փոփոխությունների առիթով խոսելիս հիշեցրել է, որ Ալեքսանդր Մակեդոնացին գահ է բարձրացել 20 տարեկանում, Նապոլեոնը՝ ավելի վաղ տարիքում, իսկ Իրանի շահ Իսմայիլը՝ 14 տարեկանում՝ այդպիսով անուղղակիորեն հաստատելով համառ պնդումները, որ շուտով Ադրբեջանի «գահին» բազմելու է Հեյդար Ալիեւ Կրտսերը: