Կարեն Կարապետյանի խորհրդավոր այցը. Թուրքմենստանը կրկին կանչում է

Երկու օր առաջ ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանը պաշտոնական այցով մեկնել էր Թուրքմենստան: Շատերը` շատ-շատերը դա նույնիսկ չնկատեցին, ինչը բնական է:

Հանրության շրջանում Թուրքմենստանը չի դիտարկվում Հայաստանի համար կարեւոր երկիր, ու հենց այդ է պատճառը, որ վարչապետի այցը մնաց աննկատ: Աննկատ մնալու մյուս պատճառն այն է, որ Թուրքմենստան կատարած այցի ժամանակ ոչ հայկական, եւ ոչ էլ թուրքմենական կողմից չի հնչել գոնե մի քիչ հիշարժան կամ ուշագրավ հայտարարություն:

Ու թերեւս բնական հարց է առաջանում, թե ինչո՞ւ ՀՀ վարչապետ, ՀՀԿ փոխնախագահ Կարեն Կարապետյանը քարոզարշավի ամենաթեժ շրջանում գնաց Թուրքմենստան այն դեպքում, երբ նախընտրական այս օրերին նա ՀՀԿ-ի ամենագլխավոր անձն է, այսպես ասած՝ «շոգեքարշը»: Կարեն Կարապետյանին ճանաչողները կփաստեն, որ առանց անհրաժեշտության կամ լուրջ պատճառի նա նույնիսկ սեղանի աջ կողմում դրած գրիչը չի տեղափոխի ձախ կողմ: Նրա գործողությունները պետք է ունենան նպատակ, ցանկալի հետեւանք եւ պետք է հնարավորինս մանրակրկիտ հաշվարկված լինեն: Այլ կերպ ասած, Կարեն Կարապետյանը պրագմատիզմի բարձունքներում է: Այս տեսանկյունից Թուրքմենստան կատարած նրա այցը, մեղմ ասած, ուշագրավ է:

Այցը ավելի ուշագրավ է դառնում, երբ ուսումնասիրում ենք այդ այցը նկարագրող պաշտոնական հաղորդագրությունները, որոնց միջով մի շատ կարեւոր «կարմիր թել է» անցնում` դրանք ըստ էության անբովանդակ են` այնտեղ ասելիք չկա ընդհանրապես: 

Օրինակ. «Թուրքմենստանի նախագահը ողջունելով ՀՀ կառավարական պատվիրակությանն Աշխաբադում՝ նշել է, որ վերջին տարիներին հայ-թուրքմենական փոխհարաբերություններն աչքի են ընկնում առաջընթացով եւ ավելացրել, որ նման պաշտոնական փոխայցերը նպաստում են հարաբերությունների զարգացմանը տարբեր ուղղություններով»: Կամ` ««Մեր ժողովուրդներն ունեն պատմական ջերմ հարաբերություններ ու կապեր: Վստահ եմ, որ Ձեր պաշտոնական այցը կարող է լավագույնս նպաստել մեր եղբայրական հարաբերությունների հետագա զարգացմանը տնտեսության տարբեր ոլորտներում՝ էներգետիկա, տրանսպորտ, գյուղատնտեսություն, մեքենաշինություն, արդյունաբերություն: Ունենք փոխգործակցության մեծ ներուժ եւ պատրաստ ենք քննարկել Ձեր առաջարկներն ու գաղափարները», - ասել է Թուրքմենստանի նախագահը»:

Եվս մի մեջբերում. «Այցի նպատակն է հանգամանորեն քննարկել տնտեսական համագործակցության տարբեր հարցեր ու նախագծեր, որոնք թույլ կտան ակտիվացնել տնտեսական փոխգործակցությունը, ավելացնել առեւտրաշրջանառության ծավալները՝ օգտագործելով առկա մեծ ներուժը»,- նշել է ՀՀ վարչապետը»: Հաղորդագրությունները ծայրից ծայր այս ոճով են` չկա  կոնկրետություն: Սրան էլ ավելացնենք այն, որ ներկայումս Թուրքմենստանը  տնտեսական լուրջ գործընկեր չէ Հայաստանի համար: Ներդրումներ Թուրքմենստանից ակնկալելն իսկ միամտություն է հաշվի առնելով այս երկրի առանձնահատկությունները` այնտեղ պարզապես չկա մասնավոր կապիտալ եւ միակ «կապիտալիստը» այդ երկրի նախագահն է` Գուրբանգուլի Բերդիմուհամեդովը: 

Հիմա փորձենք գտնել այն հարցի պատասխանը, թե, այնուամենայնիվ, ինչու Կարեն Կարապետյանը մեկնեց Թուրքմենստան: Կամ գոնե փորձենք գտնել պատասխանի ուրվագծերը: Որքան էլ տարօրինակ հնչի, Կարեն Կարապետյանը շատ նուրբ զգացմունքներ է տածում Թուրքմենստանի նկատմամբ: Երբ նա «Հայռուսգազարդ» ընկերության ղեկավարն էր, այդ ընկերությունը իր միջոցներով թարգմանեց Թուրքմենստանի նախկին` հանգուցյալ նախագահ Սափարմուրադ Նիյազովի (Թուրքմենբաշի) գրած գիրքը: Գիրքը ակնհայտորեն չուներ պահանջարկ, ու այն թերեւս կարդացել են միայն թարգմանիչը եւ սրբագրիչը: Դե, գրքի բովանդակության մասին ավելի լավ է չխոսենք: Բայց հենց Կարեն Կարապետյանի անձնական նախաձեռնությամբ թարգմանվեց այդ «էկզոտիկ» ստեղծագործությունը: Իսկ ինչպես նշեցինք վերեւում, Կարեն Կարապետյանը ոչինչ չի անում հենց այնպես` հավեսի համար: Անում է կոնկրետ նպատակով: Նպատակն էլ միայն այն էր, որ ավելի ջերմանան իր եւ Թուրքմենստանի հարաբերությունները: Իսկ նա, ով թարգմանում է այդ երկրի միանձնյա ու հավերժ նախագահի գրած գիրքը, դառնում է այդ երկրի հավերժ բարեկամը:  

Ինչպես տեսնում ենք, ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանի համար շատ թանկ են Թուրքմենստանի հետ իր ջերմ հարաբերությունները: Արդյոք սա ընդամենը զգացմունքայի՞ն հարթության վրա է: Ասենք, Կարեն Կարապետյանը անչափ սիրում է Թուրքմենստանի բնությունը, կամ այդ երկրի մշակույթը, պատմությունը: Հավանականությունը կա, բայց քիչ է:  

Այցի իրական նպատակները փորձենք գտնել հայ-թուրքմենական հարաբերություններին վերաբերող վիճակագրության մեջ: Ասել, որ դրանք հիմա չափազանց ակտիվ են, չենք կարող: Վերջին տարիներին ապրանքաշրջանառությունը Հայաստանի եւ Թուրքմենստանի միջեւ տատանվում է 10-20 միլիոն դոլարի սահմաններում, որը մեր ընդհանուր արտաքին առեւտրի նույնիսկ 0.2 տոկոսն էլ չի կազմում: Անցած տարի կտրուկ, մոտ 12 անգամ աճել է Թուրքմենստանից նավթամթերքների ներկրումը Հայաստան: Ինչ նավթամթերք է դա, դժվար է ասել, բայց հայտնի է, որ դրա մեկ լիտրի մաքսային արժեքը մեր սահմանին կազմել է կես դոլար: Եթե դա բենզին է, ապա բավականին էժան բենզին է: Բայց սա չի բացահայտում Կարեն Կարապետյանի եւ Թուրքմենստանի կապերի էությունը, քանի որ այդ նավթամթերքի մեծագույն մասը ներկրվել է տարվա առաջին կիսամյակում, երբ Կարեն Կարապետյանը վարչապետ չէր:

Սակայն մի ուշագրավ տվյալ կա արխիվներում: 2004-2005 թվականներին, երբ «Հայռուսգազարդի» ղեկավարը հենց Կարեն Կարապետյանն էր, Թուրքմենստանից Հայաստան ներկրվել է տարեկան ավելի քան 100 միլիոն դոլարի գազ, եւ այդ երկիրը մեր գազի հիմնական մատակարարն էր: Ընդ որում, գազը բավական էժան էր: 2006-ից այդ մատակարարումները դադարեցին: Եվ ուրեմն, որոշակի կասկածներ կարելի է ունենալ, որ Կարեն Կարապետյանի այցի նպատակը կարող է լինել համեմատաբար էժան գազի մատակարարումների վերականգնումը: Այստեղ կարող է առաջանալ «Գազպրոմի» հետ պայմանավորվելու հարցը, իսկ դա Կարապետյանի մոտ լավ է ստացվում: Դժվար է միանշանակ պնդել, որ սա է այցի նպատակը, բայց այլ վարկածներ գոնե առայժմ չկան: