Դե, հրավիրեք, էլի. ինչո՞ւ է իրար Խառնվել ԵԱՀԿ-ն

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի հոկտեմբերի 21-ի համարում

ԵԱՀԿ-ում ԱՄՆ դեսպան Ջուլի Ֆինլիի երեւանյան վերջին այցը եւ դրա ընթացքում  հնչած մտքերն ու արտահայտությունները վկայում են միայն մի բանի մասին, որ ԵԱՀԿ-ն լուրջ խնդիրներ ունի ՀՀ իշխանությունների հետ: Խնդիրները 2007 թվականի Հայաստանի խորհրդարանական ընտրությունների համատեքստում են: Ջուլի Ֆինլիի այցը մասնավորապես ցույց տվեց, որ ԵԱՀԿ-ում կասկածներ կան, թե ինչպես 2005թ. ՀՀ սահմանադրական բարեփոխումների հանրաքվեի ժամանակ, այնպես էլ 2007թ. խորհրդարանական ընտրություններին իրենք ՀՀ իշխանություններից հրավեր չեն ստանա` դիտորդական առաքելություն իրականացնելու համար: Եւ տիկին Ֆինլին ժամանել էր Հայաստան հատուկ առաքելությամբ:

Նա պետք է հանդիպեր Հայաստանում իշխանական տարբեր ուժերի, մամուլի, հ/կ-ների ներկայացուցիչների հետ՝ նրանց փոխանցելու, թե ինչ հնարավոր հետեւանքներ կունենա  խորհրդարանական ընտրություններին դիտորդական առաքելություն չհրավիրելու ՀՀ իշխանությունների քայլը: Սակայն տիկին Ֆինլիի այցը Հայաստան սկանդալային եղավ, քանի որ ԵԱՀԿ-ում, ինչպես նաեւ ԱՄՆ-ում, թերագնահատել էին Ռոբերտ Քոչարյանին: Նրանք ակնհայտորեն չէին հաշվարկել, որ Քոչարյանը կարող է հենց այդպես վերցնել եւ հրաժարվել ԵԱՀԿ-ում ԱՄՆ դեսպանին ընդունելուց: Ճիշտ է, մի որեւէ կազմակերպությունում մի որեւէ երկրի դեսպանին ընդունելը բոլորովին չի մտնում պետական արարողակարգային կանոնների մեջ, սակայն միայն ոչ այն դեպքում, երբ կազմակերպությունը այնպիսի կարեւոր կազմակերպություն է, ինչպես ԵԱՀԿ-ն, եւ դեսպանն էլ Ամերիկայի դեսպանն է:

Տվյալ իրավիճակում կա նաեւ մեկ այլ նրբություն. հաշվի առնելով, որ ներկայումս ԱՄՆ-ն Հայաստանում հավատարմագրված դեսպան չունի, տիկին Ֆինլին Ռոբերտ Քոչարյանին հանդիպելով՝ նրա հետ խոսելու էր ոչ միայն ԵԱՀԿ-ի անունից, այլեւ ԱՄՆ-ի: Եւ ահա տկն Ֆինլիին մերժելով` Քոչարյանը համապատասխան վերաբերմունք ցույց տվեց թե՛ մեկին եւ թե՛ մյուսին: Մենք այժմ ձեռնպահ կմնանք այն հարցին անդրադառնալուց, թե ամերիկյան եւ եահկյան հատկապես ինչ գործողությունների արդյունքում է, որ Քոչարյանը նրանց  նման վերաբերմունք ցույց  տալու իրավունք է իրեն վերապահել: Այսպես թե այնպես, ակնհայտ է՝ նման բանի ԵԱՀԿ-ում եւ ԱՄՆ-ում բոլորովին պատրաստ չէին, ինչը երեւաց Ջուլի Ֆինլիի առաջին արձագանքից:

ԵԱՀԿ-ում ԱՄՆ դեսպանը շոկ էր ապրել, եւ նրա հայտարարությունները իր հիասթափության, ինչպես նաեւ այն մասին, որ բոլոր մյուս երկրների նախագահներն իրեն ընդունում են, ընդամենը այդ շոկի արդյունք էին: Սակայն առաջին տպավորության շոկից ձերբազատվելուց հետո Ջուլի Ֆինլիի զարմանքի եւ հիասթափության արտահայտություններն ավելի կառավարելի դարձան: Նախօրեին նա լրատվամիջոցներին ասել էր, թե ՀՀ պաշտոնյաների հետ հանդիպման ժամանակ իրեն ոչ ոք չի ասել, թե ՀՀ-ն չի ցանկանում ԵԱՀԿ դիտորդներին հրավիրել 2007թ. ընտրություններին, այլ ասել են, որ իրենք պարզապես սպասում են ընտրությունների կոնկրետ օրը հայտնի դառնալուն:

Դեսպան Ֆինլին նաեւ կոչ էր արել լրատվամիջոցներին՝ ճնշում գործադրել ՀՀ իշխանությունների վրա, որպեսզի ընտրությունների օրը որոշելուց եւ դրա մասին հայտարարելուց հետո նրանք  անմիջապես հրավերն ուղարկեն: Իսկ ահա, ԵԱՀԿ երեւանյան գրասենյակի ղեկավար Վլադիմիր Պրյախինը ԱԺ նախագահ Տիգրան Թորոսյանի հետ հանդիպման ժամանակ նշել էր հրավերն ուղարկելու կոնկրետ ժամկետ՝ մինչեւ այս տարվա վերջը: Պետք է ասել, որ ԵԱՀԿ-ի անհանգստությունները բոլորովին անհիմն չեն, ամերիկացիների իրարանցումը պատահական չէ: Բանն այն է, որ 2007-ի խորհրդարանական ընտրություններում ամբողջական եւ լիարժեք դիտորդական առաքելություն իրականացնելու համար Հայաստանի հրավերն արդեն ուշացել է:

Մասնավորապես, ամբողջական՝ թե՛ երկարաժամկետ եւ թե՛ կարճաժամկետ դիտորդական առաքելություն իրականացնելու համար նախ տվյալ երկիր է ուղարկվում, այսպես կոչված, անհրաժեշտությունների գնահատման առաքելությունը: Այս թիմի ուսումնասիրությունների արդյունքում  դիտորդական առաքելություն իրականացնող մարմինը պարզում է, թե տվյալ երկրի ընտրությունները ճիշտ գնահատելու համար իրեն ինչ կազմ է անհրաժեշտ, ինչ ժամկետներ եւ այլն, եւ այլն: Իսկ անհրաժեշտությունների գնահատման առաքելություն սովորաբար ուղարկվում է ընտրությունների օրվանից ոչ թե մեկ- երկու, այլ` 6-7 ամիս առաջ: Այսինքն, իշխանություններն էլ իրենց հրավերը պետք է ուղարկեն դեռ ամիսներ առաջ:

Այս գործընթացը պատկերացնելու համար նշենք, որ, օրինակ, ԱՄՆ-ում նոյեմբերի 7-ի Կոնգրեսի ընտրություններում դիտորդական առաքելություն իրականացնելու համար ԵԱՀԿ-ն ԱՄՆ պետքարտուղար Կոնդոլիզա Ռայսից հրավեր ստացել է մայիսի 2-ին: Իսկ անհրաժեշտությունների գնահատման առաքելությունն իրականացվել է մայիսի 15-17-ին, որին էլ հետեւել է համապատասխան զեկույցը:  2007-ի ՀՀ խորհրդարանական ընտրությունները, ՀՀ Սահմանադրության պահանջները հաշվի առնելով, կարող են նշանակվել 2007-ի մայիսի առաջին կեսին: Ընդ որում, Սահմանադրությամբ նախագահը պարտավորվում է ընտրությունների օրը նշանակելու մասին հրամանագիրը ստորագրել քվեարկության օրվանից ոչ ուշ, քան հարյուր օր առաջ:

Այսինքն, Ռոբերտ Քոչարյանը կարող է հրամանագիր ստորագրել 2007-ի հունվարի վերջին: Իսկ եթե հրավերի համար ՀՀ իշխանություններին ընտրությունների օրվա մասին հրամանագիրն է պակասում, ապա ԵԱՀԿ դիտորդներին պետք է համբերություն մաղթել: Իհարկե, ՀՀ նախագահին Սահմանադրությունը չի կաշկանդում հրամանագիրը ստորագրել ավելի շուտ, քան  հարյուր օրը: Սակայն դատելով Ջուլի Ֆինլիի հանդեպ «հյուրընկալ» վերաբերմունքից` Ռոբերտ Քոչարյանը կարծես թե չի պատրաստվում դա անել:

Աննա Հակոբյան