Երջանկության բանալին

«Պահապան հրեշտակներս մնացին ՀՀ-ում»

Երջանկության նկատմամբ վերաբերմունքս բանաձեւ չէ, այլ ամրապնդված գիտակցություն: Ես երջանիկ եմ, որ ծնվելե մ: Միշտ մտածել եմ` հանկարծ` ու չծնվեի: Այս կարճ կյանքում այնքան բան ենք տեսնում, այնքան բան ենք զգում, այնպիսի ճանապարհներով ենք անցնում, ու ամեն անգամ մի նոր բան, մի հետաքրքիր բան, մի անծանոթ բան է բացվում քո առջեւ: Կյանք, որ կարողանում ես վայելել վատով, լավով, տառապանքով, ուրախությամբ, հաջողություններով, անհաջողություններով: Եվ ամեն ինչն առաջին անգամ ես տեսնում, առաջին անգամ ես զգում, առաջին անգամ ես եզրակացություն անում` հասկանալով, որ մի աստիճան էլ բարձրացար, տեսնելով զարգացումդ ու առաջընթացդ:

Մարդը գերագույն արժեք է, մեծ ագույն գանձն է, եւ քո ճանապարհին հանդիպած բոլոր մարդիկ գանձ են. Եթե նրանք քո դեմ վատ բան են անում` քեզ դաս են տալիս, եթե լավ բան են անում` քեզուրախություն են նվիրում: Եվ այդպես, կյանքը քեզ հնարավորություն է տալիս օգտվել մարդկային անհատնում գանձարանից: Միայն այն բանի համար, որ քեզ տրվել է ծնվելու իրավունքը, արդեն պիտի շնորհակալ լինես: Իսկ մարդիկ չեն հասկանում, թե ինչ մեծ նվեր էծ նվելը, փչացնում են կյանքը` դժգոհելով, հուսահատվելով, ապուշ դեպրեսիաներով: Ամենասարսափելին վախն է, որ որդի պես փչացնում է ապրելու երջանկությունը: Երանի կարողանայինք ամենամեծ փորձության ժամին էլ մեր սիրտը զվարթ պահել: 

Դերասանուհի Հասմիկ Տեր-Կարապետյան

Անձնական երջանկություն

Բակի երեխաներին հավաքել էի գլխիս, որ գնանք ու գտնենք Խաչատուր Աբովյանին: Մոտավորապես 5-6 տարեկան էի, չեմ էլ հիշում որտեղից լսել էի, որ Խաչատուր Աբովյանը կորել է, եւ դա ինձ վրա շատ էր ազդել: Առաջին անգամ շիրիմ բառն էի լսել եւ անմիջապես ավելացրել իմ բառապաշարում: Մտածում էի`« Ինչպե՞ս կարող է մարդը անհետ կորչել եւ մնալ անշիրիմ»:

Այդպես, տնից դանակներ էի վերցրել, դուրս եկե լբակ, եւ համախոհներիս հետ փորում-փորում-փորում էինք հողը: Մեկ էլ պապաս եկավ, թե` «էս ի՞նչ ես անում, այ բալիկ ջան, ինչ եք անում, էրեխեք ջան»:

Գրկեց, տուն բերեց ինձ, իսկ ես լացում էի ողբաձայն...

- Բալիկ ջան, ի՞նչ է պատահել, ի՞նչ է եղել, ինչու՞ ես էսպես լացում:

- Ինչքա՞ն պիտի կորած մնա...

- Ի՞նչը պիտի կորած մնա...

- Խաչատուր Աբովյանը...

Ինձ փորձում էին մխիթարել, հույս տալ, ես մի գլուխ նույն բանն էի հարցնում.

- Կգտնե՞ն, հա՞, կգտնե՞ն:

- Իհարկե, բալիկ ջան, ամեն մեկս պիտի փնտրենք ու անպայման կգտնենք:

Եվ իմ այդքան լացելուց հետո մեծերի մխիթարելը եւ հույսի այն պայծառությունը, որ Խաչատուր Աբովյանն անպայման կգտնվի, մնացել է մեծ երջանկության ապրումի հուշ:

Հրաշալի հիշում եմ իմ ընդունելությունը Թատերական ինստիտուտ` ի ուրախություն ինձ եւ իդժբախտություն ծնողներիս, որովհետեւ նրանք չէին ուզում, որ ես դերասանուհի դառնայի: Էլի արցունքներից հետո եկած երջանկություն էր, որովհետեւ երբ արտասանեցի, Լալա Մնացականյանի մայրը` Էլզա Գյուլիսերյանը, որ բեմական խոսքիդասախոս էր, ըստ երեւույթին ուզում էր տեսնել իմ անմիջականությունը, հուզականությունը, ինձ վրա այսպիսի փորձարկում արեց.

- Հասմիկ, տե՛ս, ես քեզ երեք անգամ կասեմ, որ դու գող ես, դո՛ւ ես գողացել իմ դրամապանակը: Դու երեք անգամ պիտի ասես, որ չես գողացել:

Ու սկսվեց: Գյուլիսերյանը կապույտ աչքերը հառեց վրաս, թե`

- Դո՛ւ ես գողացել իմ դրամապանակը:

Առաջին անգամ նեղացած ասացի`

- Ես... Ես չէ, ես չե՛մ գողացել:

- Ո՛չ, ես գիտեմ` այդ դո՛ւ ես գողացել, քո՛ արածն է:

Մի ճիչ դուրս եկավ մեջիցս, որովհետեւ ես իսկապես խաղի մեջ էի.

- Ես չեմ գողացել...

- Գիտեմ, որդու՛ ես գողացել:

Երրորդ մեղադրանքից հետո ես մի լաց եմ դրել: Ամբողջ հանձնաժողովը խառնվել է իրար, ես գոռում եմ` «Ես չեմ, ես չեմ, եսչեմ...»:

Հիմա բոլորը եկել, ինձ հանգստացնում են: Շատ մեծ երջանկություն է, որ քեզ հետ մի բան է պատահում, ու չորս կողմից քեզ հանգստացնում են: Դու մենակ չես քո տառապանքի մեջ: Աշխարհի ամենաթանկ բաներից է մարդկային ջերմությունը: Փառք Աստծո, Հայաստանում դա լիուլի կա: Ջերմ, ջիգյարով ժողովուրդ ենք: Ինչ լավ է, որ ես հայ եմ ծնվել ու Հայաստանում եմ ծնվել: 

Մասնագիտական երջանկություն

Ես բոլորովին պետք չունեմ հրապարակային ելույթների ու ճառերի, կարիք չունեմ մարդկանց ղեկավարելու, որովհետեւ իմ մասնագիտությունը տեղով ասելիք է, եւ ես դա ասում եմ ամենատարբեր կերպերով: Իմ մասնագիտությունը տեղով ամբիոն է: Իրավունք չունես հենց էնպես բեմ բարձրանալու: Երբ դու հասնում ես նրան, որ կարողանում ես այդ ամբիոնից գոնե մի հատիկ սնունդ, մի կաթիլ սեր տալ մարդկանց, այս ամենի մեջ մեծ պատասխանատվություն եւ նույնքան էլ երջանկություն կա: Եսչգիտեմ` կա՞դրանից ավելի հրաշալի աշխատանք: Եթե հարյուր անգամ ծնվեի, նորից նույն մասնագիտությունը կընտրեի: Ես ապրում եմ բեմի վրա, իմ իսկական կյանքն այնտեղ է: Իսկ էս կյանքում կամ, գոյատեւում եմ: Ինձ համար մեկ դահլիճը քիչ է: Երկուսն էլ է քիչ: Երեքն էլ: Ինձ ձգում է մասշտաբը:

Հանրային երջանկություն

Դերասանի աշխատանքը հենց հանրային է: Ես մաթեմատիկայից թույլ էի: Հայրս, իմանալով, որ ուզում եմ դերասանուհի դառնալ, ասաց` «Սա քեզ համար բոհեմ չի, սա թիթիզություն չի, սա մաթեմատիկա է»:

Ես այդ ժամանակ ջահել էի: Շատ հետո հասկացա, թե ինչ էր ասում հայրս, ինչ ասել է` «դերասանությունը մաթեմատիկա է»:

Երբ դու մաթեմատիկական ճշգրտությամբ հավաքում ես կերպարի ու պիեսի բոլոր օղակները, այնպես, որ անքակտելի շղթա ստացվի ու այդ շղթան հյուսում ես մինչեւ ֆինալ` առանց մի օղակ անգամ բաց թողնելու, առանց մի որեւէ տեղ կտրելու, այդ ժամանակ դու կարող եսամբողջ դահլիճին քթից բռնած տանել մինչեւ վերջ: Նա շնչելու ժամանակ անգամ չի ունենում: Ես խաղացել եմ ժամ ու կես տեւողությամբ մոնոներկայացում, եւ հանդիսատեսը չի զգացել, որ այդքան ժամանակ ինքը նստած է: Ներկայացումներից մեկի ժամանակ հանդիսատեսից մեկը մոռացել էր անջատել բջջային հեռախոսը: Հեռախոսը զնգաց քար լռության մեջ: Ինձ հետո են պատմել, թե ինչպես հետեւի շարքում նստած հանդիսատեսը ձեռքով խփել է զնգացող բջջայինի տիրոջ գլխին: Ա՛յ, այդ աստիճանի կարող են կլանված քեզ նայել ու լսել, եւ հանդիսատեսին այդ աստիճանի կարող է նյարդայնացնել ցանկացած բան, որ կփորձի շեղել իրենց ուշադրությունը հետաքրքրության ոլորտից, իր թռիչքից:

Մի ներկայացման մեջ էի խաղում, որտեղ հերոսուհին վերջում թույն է խմում: Ես ջրի հետ կանաչ գույն էի խառնում, որ թափանցիկ բաժակով տպավորիչ լինի թույնը` ժահրի նման: Այդպես, կաթեցնում էի կանաչ թույնը բաժակի մեջ ու ասում, որ ես էլ չեմ ապրելու, սա իմ վերջին ներկայացնումն է: Ու երբ ասացի վերջին խոսքերս ու մոտեցրի բերանիս, որ խմեմ, դահլիճից մի կին ճչաց` «Վա՜յ, չէ՛»:

Լավ դերասանները կարողանում են հանդիսատեսին կտրել իրականությունից եւ տանել ուրիշ աշխարհ: Ամեն դերասանի սա չի հաջողվում:

Երջանիկ երկիր, երջանիկ մարդիկ

Այս հարցին մեկ պատասխան ունեմ` ամեն մարդու համար իր սեփական երկիրը, իր հողը, իր ջուրն է լավագույնը, որտեղ ինքը կարող է երջանիկ լինել: Մենք անտեսանելի թելերով կապված ենք տիեզերքին ու մեր պապերի հոգիներին: Ու երբ դու քո հողի վրա ես, պապերիդ հետ կապը` ինֆորմացիայի ու իմաստնության փոխանցումը, ամուր է: Բավական է փոխես հողդ, եւ ինֆորմացիոն հոսքը կտրվում է: Իսկ դա ամենամեծ դժբախտությունն է: Հունական դիցաբանության մեջ մի հերոս կա` Անթեյը: Անթեյին հաղթել հնարավոր չէր: Միայն մի ձեւ կար` կտրել նրան հողից: Հողից կտրվելուն պես նա կորցնում էր իր առասպելական ուժը, որովհետեւ իր ուժը նա ստանում էր հողից: Ես Անթեյն եմ: Հիմա ես հանգամանքների բերումով ստիպված եմ մնալ օտար հողում, մինչեւ ճանապարհները կբացվեն, ու ես կվերադառնամ: Երբ երկրում չեմ լինում, միշտ ասում եմ` «Է՜, իմ պահապան հրեշտակները մնացին Հայաստանում, թիկունքս դատարկ է»:

Զրույցը պատրաստեց Մարինա Բաղդագյուլյանը