Եթե մնացած մեխանիզմներն էֆեկտիվ աշխատեն, վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի նվազեցումն իր արդյունքը կտա. Զաքարյան

Կենտրոնական բանկը փոխել է 2020 թ. ՀՆԱ-ի (համախառն ներքին արդյունքի) անկման նախապես կանխատեսված ցուցանիշը. նախկին 4 տոկոսի փոխարեն այժմ ԿԲ-ն կանխատեսում է 6.2 տոկոս անկում: Երեկ լրագրողների հետ հանդիպմանը ԿԲ նախագահ Մարտին Գալստյանն ասաց, որ անկման տեմպերի ուժեղացումը պայմանավորված է գյուղատնտեսության, շինարարության, ծառայությունների եւ արդյունաբերության ոլորտների խնդիրներով:

Մինչ լրագրողների հետ հանդիպումը տեղի էր ունեցել ԿԲ խորհրդի նիստ, որի ժամանակ որոշվել է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը նվազեցնել 0.25 %-ով՝սահմանելով 4.25 %: Համավարակից առաջ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 5.5 % էր:

ԿԲ նախագահը խոսեց նաեւ առեւտրային բանկերում ավանդների տոկոսադրույքների մասին, նշելով, որ դրանց տոկոսադրույքները նվազել են: Նրա խոսքով՝ 2021-ին տնտեսական աճի որոշակի վերականգնում կլինի: ԿԲ գնահատմամբ շուրջ 4-5% ՀՆԱ-ի աճ կլինի:

Վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի նվազեցման եւ ԿԲ նախագահի հնչեցրած որոշ տվյալների վերաբերյալ ՀԺ-ն զրուցել է «ՖԻՆԱՐՄ» Ֆինանսական շուկայի մասնակիցների ասոցիացիայի գործադիր տնօրեն, ֆինանսիստ Կարեն Զաքարյանի հետ:

- Պարո՛ն Զաքարյան, ԿԲ խորհուրդը որոշեց վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 0.25 %-ով նվազեցնել: Այս որոշումն ինչպե՞ս կազդի ֆինանսական շուկայի վրա:

- Ընդհանրապես, երբ Կենտրոնական բանկը թուլացնում է դրամավարկային քաղաքականության պայմանները՝ ենթադրվում է, որ այն պետք է խթանող ազդեցություն ունենա տնտեսության վրա: ԿԲ-ն այս քայլով փողն էժանացնում է, որը միջնաժամկետում պետք է շղթայական ազդեցություն ունենա ե՛ւ վարկերի, ե՛ւ ավանդների տոկոսների նվազման ուղղությամբ: Ակնկալվում է, որ այս գործողությունը պետք է հանգեցնի նրան, որ ավելի շատ փող մտնի տնտեսություն, եւ եթե մնացած մեխանիզմներն էֆեկտիվ աշխատեն՝ սա իր արդյունքը կտա:

- 0.25 տոկոս նվազեցումը մե՞ծ է, թե՞ անհրաժեշտություն կար ավելի մեծ չափով նվազեցնել:

- Ընդունված է, որ 0.25 տոկոսն այն քայլն է, որով ամբողջ աշխարհում Կենտրոնական բանկերը ճշգրտում են իրենց տոկոսադրույքները: Շատ հազվադեպ է լինում, որ Կենտրոնական բանկերը գնում են կտրուկ փոփոխությունների, օրինակ՝ 0.5 տոկոսով կամ նույնիսկ 1 տոկոսով: Մեր Կենտրոնական բանկն այս դեպքում չափավոր մեղմացման է գնացել:   

- Այս շրջանում ուսումնասիրե՞լ եք այլ երկրների Կենտրոնական բանկերի դրամավարկային քաղաքականությունը: Հայաստանի հետ համեմատելի՞ քայլեր են արվում:

- Բոլոր երկրներում՝ շատ փոքր բացառություններով, հիմնական վեկտորը դրամավարկային քաղաքականությունների թուլացումն է: Նույնիսկ այն աստիճանի, որ ԱՄՆ-ի ֆեդերալ ռեզերվը, Եվրոպայի կենտրոնական բանկը հայտարարել էին, որ իրենք անսահմանափակ իրացվելիություն են պատրաստ ներարկել ֆինանսական շուկա: Նմանատիպ հայտարարությամբ հանդես եկավ նաեւ մեր Կենտրոնական բանկը: Այդպիսի հայտարարություններ հաճախ չեն լինում: Աշխարհի Կենտրոնական բանկերը բոլոր ռեսուրսները դրել էին, որպեսզի հնարավորինս շատ կարողանան աջակցել տնտեսության վերականգնմանը կամ գոնե նպաստել նրան, որ տնտեսությունները հնարավորինս քիչ կրճատվեն:

- ԿԲ նախագահը նաեւ հայտնեց, որ ի սկզբանե կանխատեսված ՀՆԱ-ի 4 տոկոս անկման փոխարեն այժմ 2020-ի համար կանխատեսվում է 6.2 տոկոս անկում, ինչո՞վ եք սա պայմանավորում:

- Անորոշություններն ամբողջ աշխարհում դեռեւս պահպանվում են, եւ այն սցենարները, որ կարող էին լինել 3 ամիս առաջ, նոր իրողությունների պայմաններում ճշգրտվում են: Վերջին ամսվա տնտեսական ակտիվության ցուցանիշի անկումը 10 տոկոսից ավելի էր, ինչը բնականաբար որոշակի ճշգրտումներ է մտցնում բոլոր կանխատեսումներում: Բնական է, որ ԿԲ-ն էլ պետք է իր կանխատեսումը վերանայեր նվազման ուղղությամբ:

- Ի՞նչ եք կարծում, համավարակի ընթացքում ԿԲ-ն իր ամբո՞ղջ պոտենցիալն է օգտագործել:

- Նայած թե ում հետ ենք համեմատում: Օրինակ՝ ԱՄՆ-ի Ֆեդերալ ռեզերվը իրականացրեց միջոցառումներ, որոնք պատմության մեջ աննախադեպ էին: Նրանք սկսեցին կիրառել ուղղակիորեն տնտեսությունը ֆինանսավորելու գործիքակազմ, որը նախկինում երբեւէ չէին արել: Ֆեդերալ ռեզերվը սկսեց ձեռք բերել բիզնեսի կողմից թողարկված պարտատոմսեր՝ դրանով ուղղակիորեն ֆինանսավորելով բիզնեսին: Մեր Կենտրոնական բանկը դեռեւս այսպիսի գործիք չի կիրառել: Կարծում եմ, որ գուցե արժե դրա մասին մտածել: Սա ոչ ավանդական գործիքակազմ է, քանի որ Կենտրոնական բանկերը ֆինանսական շուկային եւ տնտեսությանը միջամտում են միջնորդավորված՝ բանկային համակարգի միջոցով: Այս դեպքում ԱՄՆ Ֆեդերալ ռեզերվն աջակցության գործիքակազմը կիրառեց նաեւ ուղղակիորեն՝ շրջանցելով բանկային համակարգը, ինչը լրացուցիչ երաշխիք է, որ այդ գումարները տնտեսություն են մտնելու:  

- ԿԲ նախագահը հայտարարեց, որ ավանդների տոկոսադրույքը նվազում է: Արդյո՞ք սա չի ազդի, որ ավանդներ եվս նվազեն:

- Ո՛չ, որովհետեւ հիմա շատ հետաքրքիր տրանսֆորմացիա է տեղի ունենում ֆինանսական շուկայում: Բանկերը սկսում են ավելի շատ պարտատոմսեր թողարկել, իսկ պարտատոմսերի տոկոսադրույքներն ավելի բարձր են, քան ավանդներինը: Բացի դա, ԿԲ-ն ավելի բարենպաստ կարգավորման ռեժիմ է նախատեսել պարտատոմսերի համար ավանդների հետ համեմատած։ Ավելին, Հարկային օրենսգրքում ԱԺ-ի ընդունած փոփոխությունների համաձայն՝ պարտատոմսերից ֆիզիկական անձանց ստացած եկամուտները չեն հարկում: Այս ամենը մի քանի լրացուցիչ էֆեկտ է տալիս: Եթե դուք գումար եք ներդրել բանկում, կարող եք ցանկացած պահի գնալ եւ մայր գումարը հետ վերցնել՝ նույնիսկ եթե 3 տարով եք ավանդը ներդրել: Իսկ եթե բանկից նույն 3 տարի ժամկետայնությամբ պարտատոմս եք ձեռք բերում, դուք չեք կարող բանկին պահանջ ներկայացնել այն հետ գնելու վերաբերյալ՝ նախքան այդ 3 տարին լրանալը, սակայն կարող եք բորսայում վաճառել: Արդյունքում երկու կողմերն էլ շահում են. դուք ունենում եք միջոցները կառավարելու նույն հարմարավետությունը, չեք կորցնում կուտակված տոկոսները, իսկ բանկային համակարգն ազատվում է միջոցներն ամեն պահի վերադարձնելուն պատրաստ լինելու ծանրաբեռնվածությունից։

Ես կարծում եմ, որ ավանդների տոկոսադրույքների նվազումը շատ բնական փուլում է եւ ավանդատուները կսովորեն ներդրում կատարել պարտատոմսերում, որով ավելի մեծ եկամուտ կստանան:

- Ինչպե՞ս եք գնահատում Կառավարության իրականացրած միջոցառումները՝ ճգնաժամի ազդեցությունը մեղմելու առումով:

- Իհարկե, դժվար է գնահատել, որ դրանք բավարար են, քանի որ հակառակ պարագայում մենք տնտեսական ակտիվության ցուցանիշի 10 տոկոսանոց անկում չէինք ունենա: Բայց պետք է նաեւ հաշվի առնել, որ այսպիսի փորձառություն աշխարհի գործող կառավարություններից ոչ ոք չուներ: Այսպիսի ճգնաժամ երբեւէ չէր եղել այն սերնդի կյանքում, որը հիմա կառավարում է: Մենք ստիպված ենք լինելու ավելի արագ սովորել: 

Նյութը տպագրվել է «Հայկական ժամանակ» օրաթերթի սեպտեմբերի 16-ի համարում