Ֆրանսիական մամուլը՝ ռուսական կողմից հայերի սպասումների, իսլամի և ֆոսֆորային զենքի հետեւանքների մասին

Ինչու՞ այդքան հեշտությամբ պարտվեց Հայաստանը ղարաբաղյան հակամարտությունում:

Այս հարցադրմամբ սկսելով, ղարաբաղաադրբեջանական հակամարտության, պատերազմի ավարտի եւ առկա իրավիճակի մասին այսօր հոդված է հրապարակվել ֆրանսիական  Le Monde-ի կայքում՝ քաղաքագետ-արեւելագետ, իսլամի մասնագետ Օլիվյե Ռուայի կողմից:

«Այո, տեխնիկական պատճառները մեզ քաջ հայտնի են: ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Հայաստանը, իր երկար ռազմական պատմությամբ՝ ցարական եւ խորհրդային զորքերում, առավելություն ուներ Ադրբեջանի նկատմամբ, որը չէր կարող պարծենալ հարուստ ռազմական ավանդույթներով: Արդյունքում, նա վերադարձրեց Լեռնային Ղարաբաղը եւ զգալի տարածք վերցրեց ադրբեջանցիներից 1994 թվականին: Ամեն ինչ արդեն հանդարտվել էր, բայց այդուհանդերձ, այս առավելությունը սկսեց գոլորշիանալ 2003 թ.-ին Բաքվում Իլհամ Ալիեւի իշխանության գալուց հետո:

Ադրբեջանի պաշտպանական բյուջեն յոթ անգամ մեծ է Հայաստանից: Բացի այդ, Ադրբեջանի բնակչությունը երեք անգամ ավելի շատ է եւ շատ ավելի երիտասարդ, ինչը, իմիջիայլոց, պայմանավորված է 1990-ից հետո հայկական ժողովրդագրության անկմամբ»,-գրել է հոդվածագիրը:

Նշվում է, որ Ռուսաստանի ու Թուրքիայի հետ ռազմական համաձայնագրերի կնքումը թույլ է տվել ապահովել ադրբեջանական բանակի պատրաստվածությունը: Ածխաջրածինների արտահանումից ստացված հասույթն էլ հնարավոր է դարձրել զենքի, մասնավորապես ՝ իսրայելական եւ թուրքական ռազմական ընկերությունների անօդաչու թռչող սարքերի մասսայական գնման քաղաքականություն: Ադրբեջանը զենքի համաշխարհային շուկայում դարձել է հիանալի հաճախորդ: Բացի այդ, ռեժիմը կայուն է և կարող է կառուցել երկարաժամկետ ռազմավարություն:

Հայաստանում, ըստ հրապարակման, ամեն բան այլ է. Ժողովրդագրական անկում, պաշտպանական բյուջեի լճացում, կոռուպցիայի ծանր բեռ եւ պաշտոնատար անձանց անազնիվ պահվածք, ինչը միայն սրվել  է քաղաքական անկայունությամբ: Սեպտեմբերի վերջից մինչեւ նոյեմբեր աղքատիկ բանակը երկար դիմակայեց ադրբեջանական մեծաթիվ ուժերին եւ նրանց դաշնակիցներին:

Ըստ հեղինակի, սա, սակայն, չի բացատրում ամենը.  «Ադրբեջանն արդեն 15 տարի վերազինվել է, որպեսզի վերադարձնի տարածքները, որոնք համարում է իրենը: Նախագահ Իլհամ Ալիեւը շարունակ ձգտել եւ ձգտում է  հեռու մնալ Հեյդար հոր քաղաքականությունից, որի անունն անքակտելիորեն կապված է պարտության հետ: Նա այս հարցը համարում էր անձնական խնդիր  եւ անհրաժեշտ միջոցներ էր տրամադրել այն լուծելու համար: Ադրբեջանական հարձակումը գրեթե զարմանք չպատճառեց. Շփման գծում լարվածությունն արդեն մի քանի տարի է, ինչ աճում էր, եւ երկու երկրներում ներկա ռուսները ամեն ինչ շատ լավ գիտեին: Միայն մեկ բան է զարմացնում այս ամենի մեջ` իրադարձությունների կանխատեսման հայերի անկարողությունը:

Իհարկե, մենք չենք ժխտելու անգործունակության, կոռուպցիայի եւ քաղաքական անկայունության, ինչպես նաեւ ուժի անհավասարության գործոնը, բայց միանշանակ դեր է խաղացել նաեւ հետեւյալը. Հայաստանը հույսեր էր կապել «թուրքական» եւ մուսուլմանական սպառնալիքների դեմ Ռուսաստանի Դաշնության անվերապահ աջակցության վրա: Այլ կերպ ասած, հայաստանը ենթադրում էր, որ  Ռուսաստանը ստիպելու է Բաքվին հրաժարվել հարձակման գաղափարից»,-նշվում է հովածում:

Ֆրանսիական պարբերականի փոխանցմամբ, Ռուսաստանի Դաշնությունը այնքան էլ չմիջամտեց՝ Հայաստանի պարտությունը կանխելու համար : «Ամեն ինչ տանում է նրան, որ  Մոսկվան ոչ միայն տեղյակ էր նախապատրաստվող հարձակման մասին, այլեւ նախօրոք քննարկում էր սահմանները Բաքվի հետ ՝ գծելով «կարմիր գծեր» (Հայաստանի սահմանները չանցնելը, օկուպացնել միայն այն տարածքները, որոնք միջազգային օրենսդրությամբ ադրբեջանական են):

«Քրիստոնյա» Ռուսաստանի այս կերպարը 20 տարի շարունակ տարածում էին արեւմտյան քաղաքագետները, որոնք հաճախ մոտ են ծայրահեղ աջակողմյան ուժերին եւ ցանկանում են միգրացիայի հարցը կապել աշխարհառազմավարության հետ. Ռուսաստանը Արեւմուտքի վերջին պաշտպանն է, որին սպառնում է իսլամը ՝ դրսից եւ ներսից: Հետեւաբար ստեղծվում է այն կարծիքը, որ հաճախ կարելի էր լսել ռազմական միջավայրում. Մենք սխալվեցինք թշնամու հարցում, անհրաժեշտ էր աջակցել սերբերին Բոսնիայում եւ Ասադին՝ Սիրիայում :

Բայց սա նշանակում է, որ ռուսական դիրքորոշումը լիովին չի ընկալվում, որը հիմնված է առաջին հերթին իրական քաղաքականության եւ ուժի, ինչպես նաեւ զուտ ռուսական եւ ոչ այնքան արեւմտյան (եւ նույնիսկ պակաս քրիստոնեական) աշխարհառազմավարության գաղափարի վրա»,-նշել է Ռուան իր հոդվածում:

Վերլուծելով իրավիճակը, քաղաքագետը գտնում է, որ Ռուսաստանը ցանկանում է վերադարձնել իր ժառանգությունը: Մահմեդականները խոչընդոտ չեն, այլ միայն մեկ խաղաքարտ, որը նա օգտագործել է Վրաստանի դեպքում ( ի աջակցություն աբխազների եւ աջարացիների): Նա վերադարձրել է Չեչնիայի վերահսկողությունը ՝ իսլամն օգտագործելով: Չեչնիան, անկասկած, Եվրոպայի խորհրդի միակ տարածքն է, որտեղ շարիաթը թագավորում է Ռուսաստանի ղեկավարի անմիջական հսկողությամբ: Բայց դա, իհարկե, չի խանգարում ռուսական լրատվամիջոցներին ծաղրով խոսել Ֆրանսիայի արվարձանների իսլամացման մասին, չնայած այն բանին, որ Չեչնիայի ղեկավարը ըմբռնումով է խոսում երիտասարդ հայրենակցի՝ իսլամի համար ուսուցիչ Սամուել Փաթիին դաժանորեն սպանողի մասին: ըստ հեղինակի, Ադրբեջանն այսօր գործիք է դարձել Ռուսաստանի համար:

«Թուրքիան դադարել է պատմական թշնամի լինել Ռուսաստանի համար՝ ինչպիսին Օսմանյան կայսրությունն է եղել, եւ չնայած Էրդողանը խալիֆ է խաղում, նրա քաղաքականության մեջ այդքան «օսմանիզմ» չկա: Երեք ճակատներում (Սիրիա, Լիբիա, Ադրբեջան) թուրքական ուժերը եւ նրանց դաշնակիցները համատեղ գոյակցում են ռուսական ուժերի եւ նրանց դաշնակիցների հետ, եւ երբեք հնարավոր չէ հաստատ ասել, թե ով որ կողմում է: Պարբերաբար միմյանց հասցված հարվածներն ու կորուստները միմյանց համար վթարներ կամ ազդանշաններ են համարվում: Առաջնագծում պրագմատիզմն է ՝ մեծ ցինիզմով: Եթե մենք ուզում ենք խոսել ռազմավարության մասին, թերեւս պետք է վերադառնանք հակամարտությունների վերաբերյալ  ավելի քիչ մշակութաբանական եւ ավելի ռացիոնալ պատկերացմանը: Ռուսաստանը կարող է օգնել»,-եզրափակում է Օլիվյե Ռուան:

Բացի La Monde-ից, արցախյան վերջին պատերազմին անդրադարձ է կատարել նաեւ հեղինակավոր France24 հեռուստաալիքը՝ ռեպորտաժ պատրաստելով ադրբեջանական կողմի կիրառած միջուկային զենքի՝ ֆոսֆորային զինատեսակի հետեւանքների մասին: Հեռուստաալիքը ցուցադրել է կադրեր՝ մարմնի մեծ մակերեսի խորը այրվածքներ ստացած մարդկանցից, ներկայացրել ֆրանսահայ բժիշկների եւ ֆոսֆորից տուժած քաղաքացիների բուժմամբ զբաղվող մյուս մասնագետների կարծիքներն ու հետեւությունները:

ստորեւ՝ տեսանյութը