Առաջարկել եմ՝ վարչապետը գաղտնի քննարկում ունենա քաղաքական ակտիվ ուժերի հետ, տեղեկացնի՝ ինչ է քննարկվում. Թարվերդյան

«Միացյալ Հայաստան» կուսակցության հիմնադիր-ղեկավար Երվանդ Թարվերդյանի կարծիքով՝ խաղաղության պայմանագրի կնքումը երեկ՝ երկրների առաջնորդների հանդիպման ժամանակ, տեղի չունեցավ, քանի որ շատ հավանական է՝ Ադրբեջանը հերթական անգամ այնպիսի պահանջներ է դրել բանակցային սեղանին, որոնք անընդունելի են Հայաստանի իշխանությունների համար։

Վերջինիս խոսքով՝ այն, որ ՀՀ-ն Ադրբեջանի հետ խուսափում է ուղիղ բանակցել, ճիշտ է, սակայն, ըստ նրա, գուցե պետք է, որ այդ բանակցությունները ընթանան 3+3 ձևաչափով՝ տարածաշրջանի բոլոր երկրների ներկայությամբ, որպեսզի հաստատվող խաղաղությունը չմնա թղթի վրա, այլ լիարժեք լինի։

«Հայկական ժամանակ»-ի հետ քաղաքական գործչի ամբողջական զրույցը՝ ստորև․

- Պարոն Թարվերդյան, Թուրքիայում տեղի ունեցած ընտրությունների 2-րդ փուլի արդյունքներով հաղթեց երկիրը երկար տարիներ ղեկավարող Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը։ Ձեր դիտարկմամբ՝ ՀՀ-ի համար Էրդողանի ընտրությո՞ւնն էր շահեկան, թե՞ ընդդիմության թեկնածուի՝ Քեմալ Քըլըչդարօղլուի։

- Էրդողանի ընտրությունը, կարծում եմ, որ Հայաստանի համար նշանակում է այն, որ այն հարաբերությունները, որոնք ստեղծվել են մինչ այժմ, կշարունակվեն։ Տեղեկացված չեմ, թե ինչ օրակարգով է ՀՀ կառավարությունը շփվում Թուրքիայի հետ, սակայն նրա ընտրությունը դա է նշանակում։ Չեմ կարող գնահատականներ տալ՝ որը կլիներ շահեկան, որովհետև տարբեր հարթակներում կառավարությունը տարբեր հարցեր է քննարկում։ Փաստ է, որ եթե արդյունավետ բանակցություններ են եղել մինչև այդ ընտրությունները, ուրեմն այդպես էլ կընթանան։ Ճիշտ է, մեր դիվանագիտական կորպուսը, անմիջապես բանակցությունների ձգտելով, սխալվել է, որովհետև Թուրքիան և նրա դիվանագիտությունը զորեղ են, և այդ երկրի հետ բանակցություններում մեզ պետք էր միջնորդ երկիր՝ Ֆրանսիան, ԱՄՆ-ն, ՌԴ-ն, որոնք բավականին ակտիվ են տարածաշրջանում։ Այսինքն՝ Թուրքիան իր ուժով բավական պատրաստված է, և պետք էր նրան հավասար միջնորդի միջոցով հարաբերությունները կարգավորել։

Առաջարկել եմ, որ վարչապետը փակ գաղտնի քննարկում ունենա քաղաքական ակտիվ ուժերի, խորհրդարանական ընդդիմության հետ և տեղեկացնի այն, ինչ քննարկվում է, և որը պետք է բերի հարցի վերջնական լուծմանը։ Անկախ նրանից, թե ով կողմ կամ դեմ կլինի դրան, պետք է տեղեկացված լինի ընթացքից։ Գուցե որևէ մեկը կարողանում է խելացի միտք ասել, որը կօգնի բանակցող կողմին։

- Իսկ ինչ եք կարծում՝ հնարավո՞ր է՝ Էրդողանը փոխի՞ ՀՀ-ի հետ հարաբերությունների ընթացքը՝ հաշվի առնելով այն, որ նա հարաբերությունների կարգավորումը հիմնականում տեսնում է Արցախի հարցի և Ադրբեջանի հետ առկա խնդիրները լուծելու համատեքստում։

- Թուրքիան հստակ պահանջ է դրել, որ մինչև Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները չկարգավորվեն, ՀՀ-ն չի կարող հույս ունենալ իր հետ հարաբերությունների կարգավորման։ Թուրքիայի նկատմամբ արտաքին աշխարհի ազդեցությունն այլևս չի կարող գործել, քանի որ Էրդողանը նկատեց՝ Արևմուտքն ամեն ինչ փորձում էր անել, որ նա չընտրվի։ Արցախի հարցի շուրջ և ընդհանրապես այս հարցի վերջնական կարգավորման իրավունքը ՌԴ-ն է ձեռք բերել, քանի որ 44-օրյա պատերազմի ընթացքում Եվրամիությունն աղոթում էր, իսկ ՌԴ-ն կանգնեցրեց պատերազմը։

Հայ-ադրբեջանական բանակցություններում տեսնում ենք, որ ՀՀ-ն ուղիղ բանակցություններից խուսափում է, ինչը գրագետ քայլ է, որովհետև ադրբեջանական կողմը չի թաքցնում իր ագրեսիան։ Վերջերս Մոսկվայում կայացած հանդիպմանն էլ բանավեճ սկսվեց, որը սառեցրեց ՌԴ նախագահը։ Ընդհանրապես բանակցությունները լավ բան չեն հուշում, քանի որ միջազգային հանրությունը պարտադրել է, որ մենք ճանաչենք Արցախը Ադրբեջանի կազմում: Բոլորը պարտադրում են ինչ-որ որոշումներ կայացնել, իսկ այս աշխարհաքաղաքական վիճակում ցանկացած որոշում լինելու է վատ, և դա հանրությանը չի բավարարելու։

- Եթե միջազգային հանրությունը պարտադրանքի լեզվով է խոսում մեզ հետ, ապա ի՞նչ է անում ՌԴ-ն։

- ՌԴ-ն նույնպես միջազգային հանրության անդամ է և պարտադրում է հարցը կարգավորել իր տարբերակով։ Տեղյակ չենք, թե իր առաջարկած տարբերակները որքանով են նպաստավոր մեզ համար, բայց ՌԴ-ն ցույց է տալիս, որ ինքն է տարածաշրջանում հիմնական կարգավորողը։ Բոլորը շահագրգռված են կարգավորելու հարցում, բայց, ցավոք, ժողովուրդը տեղյակ չէ, թե ինչի մասին է խոսքը։ Մեր երկրի ղեկավարը հայտարարել է, որ որևէ փաստաթուղթ ծածուկ չի ստորագրվի։ Դա քրեական գործ չէ, որ պետք է գաղտնի պահել, միգուցե բանակցային փուլում բաներ կան, որոնք չպետք է բարձրաձայնվեն, սակայն վերջնական տարբերակը, որը պետք է ստորագրել, հանրությանը պետք է տեղյակ պահել։ Օրենքի դաշտում Կառավարությունը կարող է չհայտնել դրա մասին, սակայն դա բարոյական հարց է։

- Որոշ ժամանակ առաջ Երևանում տեղադրված «Նեմեսիս» հուշակոթողը վրդովմունք առաջացրեց Թուրքիայում, որի հետևանքով փակեցին օդային սահմանը։ Առհասարակ հայ-թուրքական սահմանի և ճանապարհների փակ լինելը ի՞նչ խնդիրներ է առաջ բերում ՀՀ-ի համար։

- Ապաշրջափակման հարցի հետ ես միանշանակ համաձայն եմ, բայց ասացվածք կա՝ «ուժեղի մոտ միշտ էլ թույլն է մեղավոր»։ Մեր ազգային ինքնությունն ու որակները չպետք է փոխենք, հակառակ դեպքում պետությունը կտանք ուրիշին, կասենք՝ կառավարիր մեր փոխարեն։ Ճանապարհների փակ լինելը այդքան էլ դրական չէ ՀՀ-ի համար, քանի որ միայն տարանցիկ փոխադրմամբ Վրաստանին ահռելի գումարներ ենք վճարում՝ չունենալով այլընտրանք։ Լինում են խոչընդոտներ նաև Լարսի անցակետի հետ, որտեղ օրերով բեռնատարերը մնում են, և ապրանքը կարող է փչանալ։ Անցած տարի բավականին մեծ քանակով ապրանք է փչացել։

- Պարոն Թարվերդյան, անդրադառնանք նաև ներքաղաքական իրավիճակին։ Խորհրդարանական ընդդիմության որոշ ներկայացուցիչներ հայտարարում են, որ Ադրբեջանի հետ հարցերը պետք է ոչ թե խաղաղությամբ լուծել, այլ պատերազմով։ Հայաստանը ունի՞ միջոցներ նոր պատերազմի գնալու, թե՞ ելքը, այնուամենայնիվ, պետք է խաղաղ ճանապարհով փնտրենք։

- Ընդդիմության ներկայացուցիչները 30 տարի է՝ իշխանության էին, և իրենց ժամանակ ՀՀ-ն ներկայանում էր հաղթող կողմ։ Թող վերցնեին պատասխանատվությունն իրենց վրա ու հարցը այն ժամանակ կարգավորեին, կարող էին խաղաղ տարբերակով դա անել։ Առաջին նախագահն ասում է՝ ես զիջեցի իշխանությունը, բայց նա էլ մեղավորություն ունի, որ պատասխանատվություն չի կրել: Ռոբերտ Քոչարյանը, որի ժամանակ շրջանառվել է Մեղրին փոխանակելու հարցը, նա էլ է մեղավոր, քանզի ընդհանրապես պետք է օրակարգում այդ փոխանակման վերաբերյալ հարց չլիներ։ Բոլորը հիմա են միայն խոսում, բայց պետք էր գործել այն ժամանակ։ Իշխանությունն էլ պետք է չհայտարարեր՝ «Արցախը Հայաստանն է», Արցախը հայկական է, ոչ թե Հայաստան։ Այն առանձին պետություն է և ՄԱԿ-ի իրավական փաստաթղթերով կարող էր որոշել իր ինքնորոշման հարցը։ 30 տարի բանակցել են և ոչ մի հաջողության չեն հասել։

Եթե պատերազմը սկսվի, ստիպված ենք պատերազմել։ 44-օրյա պատերազմը ցույց տվեց, որ աշխարհը միայն հուզվում է, ամերիկացիները մեզ համար աղոթում են, բայց ոչ ոք զենք ու զորք չի ուղարկում։ Նույնն էլ ուկրաինական կոնֆլիկտի ժամանակ էր, առաջին ամիսներին բոլորը տեսնում էին՝ ինչ էր կատարվում։ Այսօր էլ ամերիկացիներն ու եվրոպացիներն ասում են՝ պայքարելու ենք մինչև վերջին ուկրաինացին։ Այսինքն՝ այդ ազգը նրանց համար արժեք չէ, այլ գործիք ՌԴ-ի դեմ պատերազմում։

- Ինչ եք կարծում՝ արդյոք քիշնևյան երեկվա հնգակողմ հանդիպումից էական առաջընթաց կա՞։ Ադրբեջանական կողմը խոսում էր հունիսի մեկին խաղաղության պայմանագիր կնքելու մասին, ինչո՞ւ, ըստ ձեզ, տեղի չունեցավ։

- Բանակցությունները չեն հանրայնացվում, ընդամենը կարելի է ասել, որ Ադրբեջանի պահանջները մեր իշխանության համար անթույլատրելի են։ Այդ պետությունը ձգտում է ավելի շատ զիջումների հասնել մեր կողմից։ Բարդ է իրավիճակը։ Պետք է ուժեղացնել պետությունը, միայն այդպես կունենանք նաև խելացի հասարակություն, ում հետ հաշվի կնստեն։

Ադրբեջանը ռուս-ուկրաինական պատերազմը կարևոր է դարձել Եվրոպայի համար գազ և նաֆթ մատակարարելու տեսանկյունից, ԱՄՆ-ի համար՝ հետագայում Իրանի դեմ որևէ պատերազմական գործողություն սկսելու համար։ Մենք տեսնում ենք, թե ինչ է կատարվում աշխարհում։ ՌԴ-ի համար էլ թուրք-ադրբեջանական տանդեմը իր դաշնակցի հարաբերություններից քիչ կարևոր չէ։ Այստեղ մեր շահերը կարող են համընկնել Չինաստանի, Հնդկաստանի, Իրանի հետ, որոնք մեր լրացուցիչ դաշնակիցներն են։ Ավելի ակտիվ պետք է աշխատել այդ պետությունների հետ։