Բաժանիր եւ կտիրես. Քոչարյանը պատրաստ է հաշտեցնել

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2003 թվականի սեպտեմբերի 2-ի համարում:

Իշխանական կոալիցիայի անդամ կուսակցությունների հարաբերությունները զարգանում են կանխատեսելի հունով: Միեւնույն կոալիցիայի կազմում ընդգրկված լինելու հանգամանքը չփոխեց ՀՅԴ-ի, ՀՀԿ-ի, ՕԵԿ-ի հարաբերությունների որակը:

Այստեղ բոլորը բոլորին համարում են կուրտիզանուհի: Մինչեւ վերջերս լրագրողների հետ շփման գործում ոչ այնքան ակտիվ իշխանական կուսակցությունների ներկայացուցիչներն այժմ արդեն հաճույքով են շփվում լրագրողների հետ՝ փորձելով րոպե առաջ վերջիններիս տեղեկացնել «դաշնակից» կուսակցության այս կամ այն անդամի վերջին հերոսությունների մասին:

Սա արդեն նշանակում է, որ կոալիցիայի ներսում առկա հակասությունները ոչ ոք չի էլ ուզում թաքցնել: Իսկ որ փոխնախարարների հետ կապված ՀՅԴ-ՀՀԿ հակասությունն արդեն պաշտոնական մակարդակով քննարկվում է մամուլի էջերում, վերը նշվածի հավելյալ ապացույց է: Անշուշտ, այս իրավիճակը ուրախացնում է ընդդիմության ներկայացուցիչներին. նրանք մտածում են, որ իշխանական կոալիցիայում առկա հակասություններն իրենց կօգնեն ներքաղաքական դաշտում ավելի մեծ ազդեցություն ունենալ: Իշխանական կոալիցիայի վիճակը կարող է նաեւ վառ պահել իշխանափոխության հույսը, ու այս տեսլականի պայմաններում քաղաքական ինը կուսակցություններից կազմված «Արդարություն» դաշինքը հնարավորություն կունենա որպես օրգանիզմ գոյատեւելու:

Այսուհանդերձ, վերը նկարագրված ֆոնին հարց է ծագում. արդյո՞ք երկար կգոյատեւի իշխանական ուժերի կոալիցիան, եւ արդյո՞ք այդ ուժերի հակասությունները կխորանան այնքան, որպեսզի Հայաստանում սկիզբ առնի իշխանական ճգնաժամ: Այս հարցին դրական պատասխան տալու գայթակղությունը մեծ է: Բայց քանի որ Հայաստանում իշխանություն ասելով առաջին հերթին հասկանում են Ռոբերտ Քոչարյան, իշխանական ճգնաժամի մասին դատողություններ անելիս պետք է իրադարձությունները վերլուծել հենց Ռոբերտ Քոչարյանի տեսանկյունից: Ու եթե այս ֆոնին ենք վերլուծում իրավիճակը, հասկանալի է դառնում, որ ամեն ինչ ընթանում է ըստ Քոչարյանի պլանավորածի. ինչքան կոալիցիայի ներսում խորանան հակասությունները, այնքան կուժեղանա Ռոբերտ Քոչարյանի՝ որպես արբիտր հանդես գալու հնարավորությունը:

Ի վերջո, իշխանական կոալիցիան զուտ տեսականորեն կարող է ինքնուրույն, ինքնաբավ մարմին լինել, բայց այն պարագայում միայն, եթե այստեղ հնարավոր է հարցեր լուծել կոնսենսուսի մթնոլորտում: Բայց եթե որեւէ հարց առաջ է քաշվում, եւ այդպես էլ կոալիցիոն եռյակն ընդհանուր հայտարարի չի գալիս, ի՞նչ պիտի տեղի ունենա հետո: Կամ հարցն առաջ քաշած ուժը պետք է ետ կանգնի իր պահանջներից, կամ էլ հարցի քննարկումը պետք է տեղափոխվի Ռոբերտ Քոչարյանի մոտ, եւ վերջինս էլ, հանդես գալով որպես դատավոր, կկայացնի ամենաիմաստուն որոշումը, որն արդեն կոալիցիայի ուժերը պարտադրված կլինեն կատարել:

Այսպիսով, իրավիճակի սթափ վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ իշխանական կոալիցիայի ներսում հակասությունների խորացումը ուժեղացնում է Քոչարյանի իշխանությունը, իսկ տրամաբանությունը հուշում է, որ նախագահական նստավայրը պետք է որ խրախուսի այդ հակասությունների խորացումը: Իհարկե, շատերին է կառավարման այս մեթոդը հիշեցնում անտիկ աշխարհի «բաժանիր, որ տիրես»-ը, սակայն Ռ. Քոչարյանի պարագայում այս մեթոդն ունի խիստ անձնական հիմնավորումներ: 1992 թվականից Ռոբերտ Քոչարյանը գտնվել է պետական տվյալ միավորի առաջին կամ երկրորդ մարդու կարգավիճակում, ու այդ ընթացքում ընդդիմությունը երբեք իրական սպառնալիք չի ստեղծել նրա իշխանության համար, ու նա իր իշխանության համար սպառնալիք զգացել է միայն իշխանության ներսից:

ԼՂՀ ղեկավար Ռոբերտ Քոչարյանը մշտապես սպառնալիք է զգացել պաշտպանության նախարար Սամվել Բաբայանի կողմից: ՀՀ վարչապետ աշխատելու ժամանակ Քոչարյանի թիվ մեկ հակառակորդը Երեւանի քաղաքապետ, ՀՀՇ վարչության նախագահ Վանո Սիրադեղյանն էր, ՀՀ նախագահ դառնալուց հետո՝ ՀՀ պաշտպանության նախարար, ապա՝ վարչապետ Վազգեն Սարգսյանը: Եւ ներիշխանական փառահեղ ինտրիգներ հաղթահարած Ռոբերտ Քոչարյանը լավ է հասկացել, որ առաջին հերթին պետք է պաշտպանված լինել այն մարդկանցից, ովքեր ունեն իշխանություն եւ ունեն լծակներ:

Իհարկե, իր պաշտոնավարման ընթացքում Ռոբերտ Քոչարյանը հողին հավասարեցրեց իրենցից որեւէ բան ներկայացնող գրեթե բոլոր կուսակցությունները, ու առավելեւս այս պարագայում նա հասկանում է, որ ջախջախված ընդդիմությունը երբեւէ չի կարող հաջողության հասնել, եթե չունի իշխանության որոշակի ուժերի աջակցությունը: Մյուս կողմից՝ ներիշխանական ռազբորկաների մեջ ներքաշված իշխանական ուժերը չեն կարող վտանգավոր լինել, քանի դեռ իրար հետ հարաբերվելիս միջնորդի կարիք են զգում: Քոչարյանն, իհարկե, լավ է հասկանում, որ իր համար ամենամեծ վտանգը ներկայացնում են ՀՀԿ-ն եւ նրա ղեկավար Անդրանիկ Մարգարյանը:

Վերջինս վտանգավոր է ոչ միայն այն պատճառով, որ կարողանում է մարդկային նորմալ հարաբերություններ պահպանել գրեթե բոլոր ընդդիմադիր ուժերի հետ: Գուցե սա էական գործոն է, բայցեւայնպես պետք չէ մոռանալ, որ ՀՀԿ-ն դե ֆակտո հաղթել է ԱԺ վերջին ընտրություններում եւ մեծամասնություն ունի այնտեղ: Ի վերջո, եթե Մարգարյանն առաջիկայում կարողանա իր համար կառավարելի դարձնել խորհրդարանի հանրապետական մեծամասնությունը (իսկ Մարգարյանի վարչապետության տարիները ցույց տվեցին, որ բոլորը թերագնահատում են նրա ընդունակությունները), կարող է ուղղակի խաթարել իշխանության կոալիցիոն ռեժիմը եւ էապես մեծացնել սեփական ազդեցությունը:

Այս հնարավոր իրավիճակը կանխելու համար Քոչարյանին այլ բան չի մնում, քան ոգեւորել Անդրանիկ Մարգարյանի հետ վատ հարաբերություններով հայտնի Հովիկ Աբրահամյան-Անդրանիկ Մանուկյան զույգին՝ ակնկալելով, որ նրանք ՀՀԿ ներսում Մարգարյանից կպոկեն ազդեցության իրենց բաժինը՝ պատրաստ լինելով իրադարձությունների զարգացման վթարային տարբերակի (Քոչարյանի վերջնական նպատակը իշխանական կոալիցիայի եւ նրա ներսում առկա հակասությունների պահպանումն է): Իհարկե, ՀՀ Պնախարար Սերժ Սարգսյանը մեղմ ձայնակցում է այս զարգացմանը (պատահական չէ, որ Մոնտե Կառլոյում նա հանգստանում էր հատկապե՛ս Հովիկ Աբրահամյանի եւ Անդրանիկ Մանուկյանի ուղեկցությամբ), այսուհանդերձ, մենք բազմիցս ցույց ենք տվել, որ Սերժ Սարգսյանը մեկ հաշվարկի խաղացող չէ, ու Աբրահամյան-Մանուկյան զույգի հետ մտերմանալով՝ Սարգսյանն ընդամենը ուզում է հասկանալ Ռոբերտ Քոչարյանի տրամադրվածությունները:

Պնախարարն այս պահին Անդրանիկ Մարգարյանի հետ հակադրվելու որեւէ պատճառ չունի, մանավանդ՝ լավ է գիտակցում, որ իր եւ վարչապետի կոնֆլիկտի ծավալման դեպքում վերջնական լուծումը լինելու է հենց Քոչարյանի կաբինետում, որը ներքաղաքական առկա վիճակում չի կարող Սարգսյանի համար լրիվ կանխատեսելի լինել: Այսպիսով, Ռոբերտ Քոչարյանը պատրաստ է հարթել իշխանության ներսում առաջացող հակասություններն ու կոնֆլիկտները: Սակայն այդ առաքելությունն իրականացնելու համար անհրաժեշտ է, որ իշխանության ներսում լինեն կոնֆլիկտներ եւ հակասություններ:

Արման Կարապետյան