Իրական ընդդիմության բացակայության պատճառները. հիմնական ընդդիմադիրի տիտղոսի համար մեծ ճակատամարտը սկսվել է

Հայաստանի քաղաքական դաշտում եւ մերձքաղաքական շրջանակներում բուռն բանավեճեր են ծավալվում այն թեմաների շուրջ, թե ինչ վատ է, որ խորհրդարանում «իրական ընդդիմություն» չկա, եւ քաղաքական որ ուժերը կարող են լրացնել այդ բացը: Ավելին՝ խորհրդարանում «հիմնական ընդդիմադիրի» տիտղոսի համար մեծ ճակատամարտը, կարծես թե, սկսվել է, եւ ԲՀԿ-ն ու «Լուսավոր Հայաստանը» չեն խորշում անգամ գոտկատեղից ներքեւ հասցվող հարվածներից: Խորհրդարանից դուրս էլ ՀՀԿ-ն է «լիզում վերքերը» ու փորձում նորմալ ընդդիմություն դառնալ: Հաշվարկը հասկանալի է՝ բազմաթիվ ներքին եւ արտաքին պրոբլեմներ ունեցող երկրում չի կարող իշխանությունների նկատմամբ բացասաբար տրամադրված լուրջ էլեկտորատ չլինել, եւ քաղաքական ուժերը ձգտում են «տեր կանգնել» այդ ձայներին:

Բայց ոչ մի երկրում ընդդիմությունը հենց այնպես չի ձեւավորվում, եւ իշխանությունների նկատմամբ դժգոհությունն էլ լինում է ոչ թե վերացական, այլ կոնկրետ խնդիրների շուրջ: Հասարակության մեջ իշխանությունների նկատմամբ դժգոհություններ կարող են լինել կապված, օրինակ, սոցիալ-տնտեսական խնդիրների հետ, արցախյան խնդրի կարգավորման հետ, պետության արտաքին-քաղաքական կողմնորոշումների հետ, կադրային քաղաքականության հետ եւ այլն: Եվ ընդդիմությունն էլ համապատասխանաբար պիտի կարողանա ապացուցել (կամ առնվազն համոզել հասարակությանը), որ ավելի արդյունավետ կլուծի այդ խնդիրները:

Հիմա քննարկենք կետ առ կետ: Ենթադրենք՝ հասարակության որոշակի շերտերում դժգոհություն կա, որ հեղափոխությունից հետո աշխատավարձերն ու թոշակները սպասված տեմպերով չեն աճում, կամ տնտեսությունը թռիչքաձեւ չի զարգանում, որովհետեւ ներդրումների ակնկալվող ծավալներն ուշանում են: Եվ ի՞նչ, հասարակության մեջ շա՞տ են մարդիկ, ովքեր կարծում են, որ եթե «Իմ քայլը» դաշինքի փոխարեն խորհրդարանում մեծամասնություն ունենար ԲՀԿ-ն կամ «Լուսավոր Հայաստանը», թոշակներն ու աշխատավարձերը կտրուկ կբարձրանային, օտարերկրյա միլիարդներն էլ երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում կլցվեին Հայաստան (ՀՀԿ-ի մասին ընդհանրապես չենք խոսում՝ այդ կուսակցության տասնամյա գործունեության արդյունքում աղքատության մակարդակն աճել է, 320 հազար մարդ էլ արտագաղթել է երկրից): ԲՀԿ առաջնորդն, իհարկե, կարող է մեկ-երկու բնակավայրերի կամ մեկ-երկու խոցելի խավերի սոցիալական կարիքները հոգալ, բայց որեւէ մեկը լրջորեն չի ակնկալում, չէ՞, որ նա կարող է իր անձնական միջոցների հաշվին լուծել ողջ ժողովրդի սոցիալական խնդիրները:

Կամ ենթադրենք՝ կադրային քաղաքականության նկատմամբ դժգոհություններ կան (իբր՝ անփորձ երիտասարդները չափազանց շատ են): Բայց որեւէ մեկը լրջորեն չի հավատում, չէ՞, որ քաղաքական մյուս ուժերի «կադրային բազան» ավելի լավն է: Առավել եւս ՀՀԿ-ինը, որովհետեւ նրանց «կադրերը» բոլորիս աչքի առաջ են եղել:

Կամ՝ արցախյան կարգավորման մասին: Գործող իշխանությունների դիրքորոշումը շատ հստակ է. պետք է ձգտել խաղաղ կարգավորման՝ միաժամանակ հնարավոր բոլոր միջոցներով հզորացնելով բանակը, որպեսզի հակառակորդը չտրվի խնդիրը ռազմական ճանապարհով լուծելու գայթակղությանը: Որեւէ քաղաքական ուժ այս հարցում այլ մոտեցո՞ւմ է որդեգրելու: Նույնն էլ արտաքին քաղաքական կողմնորոշման եւ անվտանգային խնդիրների դեպքում է: Նոր իշխանությունները ձգտում են փոխել ոչ թե անվտանգային համակարգը, այլ այդ համակարգում Հայաստանի դերն ու Հայաստանի նկատմամբ վերաբերմունքը: Կա՞ որեւէ քաղաքական ուժ, որի կարծիքով անվտանգության այլընտրանքային համակարգը (ասենք՝ ՆԱՏՕ-ն) մեզ համար ավելի հուսալի կլինի, կամ պետք է խուսափել ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի շահերը բարձրաձայնելուց, որպեսզի հանկարծ մեզ չպատժեն: Սերժ Սարգսյանը հենց այդպես էլ կարծում էր, բայց դա չօգնեց՝ արդյունքում ստացանք ապրիլյան պատերազմ: Այնպես որ՝ այս դեպքում «լռությունը ոսկի է» կանոնը չի գործում:

Այս ամենն ասում ենք՝ ընդամենը արձանագրելու համար, որ որեւէ երկրում լուրջ, ծանրակշիռ ընդդիմություն ձեւավորվում է միայն այն դեպքում, եթե ակնհայտորեն կան խնդիրներ, որոնք լուծելի են, բայց իշխանությունները լավ չեն լուծում, եւ կան քաղաքական ուժեր, որոնք ակնհայտորեն ի վիճակի են ավելի լավ լուծել այդ խնդիրները: Եթե այս երկու պայմաններից թեկուզ մեկը բացակայում է՝ կամ ընդհանրապես ընդդիմություն չի լինում, կամ լինում է «տիտղոսային ընդդիմություն» (որովհետեւ Սահմանադրությունն է այդպես պահանջում):

Հայաստանում այս պահին երկու պայմաններն էլ բացակայում են, ու հենց դա է պատճառը, որ բոլորն աջուձախ «իրական ընդդիմություն» են փնտրում ու չեն գտնում: Բայց այս վիճակն, իհարկե, ժամանակավոր է. այդ ընդդիմությունը վաղ թե ուշ ձեւավորվելու է: Մնում է հուսալ, որ դրանից հետո հասարակությունն ընտրություն կկատարի ոչ թե վատի ու վատթարի միջեւ (ինչպես եղել է սովորաբար), այլ լավի ու լավագույնի միջեւ: