Երբ կան ընտրակաշառքները. Բա ներդրումներ կլինեն

Հայաստանի տնտեսության մեջ ներդրումներ ներգրավելու գործընթացը ոչ մի կերպ տեղից չի շարժվում: Եվ դա՝ չնայած այն բանին, որ մեր պաշտոնյաները բոլոր պատեհ ու անպատեհ առիթներով խոսում են այդ մասին:

Հիմնական «շոգեքարշը», իհարկե, ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանն է, որին պետք է արժանին մատուցել իր համբերատարության ու համառության համար: Թվերը արդեն բոլորը անգիր գիտեն: Սեղանին դրված են 3.2 միլիարդ դոլարի ներդրումային ծրագրեր, որից 800-850 միլիոն դոլարի ներդրումը այս տարվա ընթացքում վարչապետը գնահատում է իրականանալի: Իսկ ընդհանրապես քննարկման փուլում են 5.3 միլիարդ դոլարի ներդրումային ծրագրեր...: Դժվար է հաշվել, թե արդեն քանի անգամ է վարչապետը ներկայացրել այս թվերը, բայց որ էլի բազում անգամ կասի, թերեւս կասկածից վեր է: Երեկ էլ վարչապետը այս մասին ասում էր արտաքին գործերի նախարարության կենտրոնական ապարատի, ՀՀ դիվանագիտական ներկայացուցչությունների եւ հյուպատոսական հիմնարկների ղեկավարների հավաքի ժամանակ:  «Չափազանց կարեւորում ենք ձեր աշխատանքը, որովհետեւ արտաքին աշխարհը շատ դեպքերում մեր երկիրը ճանաչում է ձեր միջոցով: Մեծ է ձեր դերակատարությունն արտերկրում Հայաստանի՝ որպես գործարարությամբ զբաղվելու եւ ներդրումներ իրականացնելու, մեր ընկերությունների շահերն առաջ մղելու, ՀՀ ներդրումային հնարավորությունների եւ պայմանների մասին տեղեկատվությունն օտարերկրյա ներդրողներին առավել հասանելի դարձնելու գործում»,- ասել է վարչապետը հավաքի ժամանակ:

Ըստ վարչապետի, դիվանագիտական կորպուսը պետք է առավել գործուն եւ ակտիվ ներկայացնի Հայաստանի ներդրումային հնարավորությունները: «Եկեք մենք ուղղակի թեւերներս քշտենք, սկսենք աշխատել»,- ասել է վարչապետը: Նրա այս հորդորի մեջ ոչ մի տարօրինակ բան չկա: Տարօրինակը թերեւս այն է, թե ում է ուղղում իր հորդորը վարչապետը: Քանի դեսպան կարող ենք գտնել մեր դիվանագիտական կորպուսում, որ կարող է ներդրողների հետ քննարկել Հայաստանում որեւէ բիզնեսի մեջ ներդրում անելու վերաբերյալ հարցեր: Նախ դա բավականին մասնագիտական նրբություններ ունի: Եթե խոսքը ընդհանուր ներդրումային միջավայրի մասին է, ապա պոտենցիալ ներդրողները դեսպաններից չէ, որ պետք է դա իմանան: Կարելի է պարզապես «գուգլել» եւ իմանալ, թե ինչ պլպլան տեղեր ենք գրավում տարատեսակ դուինգբիզնեսներում: Իսկ այն, թե ինչու նման փայլուն ցուցանիշներ ունեցող Հայաստանում օտարերկրյա ներդրումների ծավալները գրեթե զրոյական են, դեսպանները բացատրել հաստատ չեն կարող: Բացի դրանից, մեր դեսպանների մեծ մասին չի էլ հետաքրքրում` ներդրումներ կլինեն մեր տնտեսության մեջ, թե ոչ: Նրանք ավելի շատ մտահոգված են իրենց անձնական բիզնեսներով, շոփինգներով եւ այլն:

Տեսականորեն այդ հարցը լուծելու տարբերակներից մեկը դեսպանատներում տնտեսական կցորդ ունենալն է: Բայց դա նախ բավականին թանկ հաճույք է, պահանջում է նեղ մասնագիտացում, եւ երկրորդ, չկա որեւէ երաշխիք, որ այլ երկրներ ուղարկվող այդ կցորդները կզբաղվեն իրենց պարտականություններով եւ ոչ թե կտրվեն իրենց անձնական գործերին: Վարչապետն էլ թերեւս այդպես է մտածում. «Ես համարել եմ դա ոչ արդյունավետ»,- երեկ անդրադառնալով այդ հարցին՝ ասել է վարչապետը: 

Ի դեպ, երեկ վարչապետը կրկին ներդրումների ոլորտին առնչվող խորհրդակցություն է անցկացրել: Այս դեպքում քննարկվել է կոնկրետ ներդրումային ծրագիր`  Գյումրիի Կումայրի պատմական կենտրոնի զարգացման շուրջ: Սա այն ներդրումային ծրագիրն է, որի իրականացման հիմնադրամում իր անձնական միջոցներից ներդրում անելու վերաբերյալ հայտարարել է վարչապետը: Իր օրինակով նա փորձում է «շախի քցել» այլ ներդրողների, սակայն նույնիսկ այս դեպքում ինչ- որ բան չի ստացվում: «Կարեն Կարապետյանը պատասխանատուներին հանձնարարել է շարունակել ակտիվ աշխատանքը հիմնադրամում ներդրումների ներգրավման շուրջ, սեղմ ժամկետում ավարտին հասցնել եւ ներկայացնել ենթակառուցվածքների զարգացման նախագիծը»,- նշված է այդ աշխատանքային խորհրդակցության վերաբերյալ տարածված պաշտոնական հաղորդագրության մեջ: Այսինքն նույնիսկ այս ծրագրում, որը բավական իրական է գնահատվում, ներդրողներ ներգրավելու խնդիր կա, էլ ուր մնաց այլ ծրագրերի համար ներդրող գտնելու հեռանկարը:

Ինչ վերաբերում է կառավարության հավանությանը արժանացած ծրագրերին, դրանց մեջ, իհարկե, կան ուշադրության արժանի, գոնե նախնական ուսումնասիրությամբ ներդրումների համար գրավիչ բիզնեսներ: Սակայն կան այնպիսիք, որոնք, մեղմ ասած, տարակուսանք են առաջացնում: Ինչպես իր ֆեյսբուքյան էջում գրել էր տնտեսագետ Մեսրոպ Առաքելյանը, «Ո՞նց կարելի է առաջարկել Երեւանում կառուցել 90 մլն դոլարանոց մոլլ կամ 750 մլն դոլարանոց հիվանդանոց»:

Բայց խնդիրը նույնիսկ դա էլ չէ: «Փորձում ենք կոտրել այն կարծրատիպը, թե Հայաստանում ներդրում անելու տեղ չկա, փող աշխատելու տեղ չկա, շահույթ չկա... »,- երեկ դիվանագետների հետ հանդիպմանը ասել է վարչապետը: Ինչպես են փորձում «կոտրել»: Գուցե այդտե՞ղ է հիմնական խնդիրը: Կարո՞ղ է արդյոք կոտրվել այդ կարծրատիպը մի երկրում, որը Համաշխարհային բանկի զեկույցների համաձայն՝ ամենամոնոպոլիզացված տնտեսությունն  ունի նախկին ԽՍՀՄ եւ մեր տարածաշրջանի երկրների ցանկում: Մի երկիր, որտեղ մի քանի օլիգարխներ բառացիորեն տնտեսական «բեսպրեդելշիկներ» են ու հիմա ռեյտինգային ցուցակներում են: Նրանք իրենց ու իշխող կուսակցությանը «ձայն բերելու» համար  առաջիկա մեկ ամսվա ընթացքում  մեծ փողեր են բաժանելու որպես ընտրակաշառք: Իսկ հետո պետք է այդ փողերը կրկնակի ու եռակի չափով հետ բերեն: Հետ բերեն այն տնտեսությունից, որտեղ մենք ներդրումներ ենք ակնկալում: Բա սա միամտություն չէ՞: