Մաքրե՞նք դաշտը. համաներիր մերձավորիդ

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի փետրվարի 1-ի համարում

Ուղիղ մեկ ամիս է անցել այն օրվանից, երբ Հայաստանում գործողության մեջ է մտել հարկային հերթական համաներումը սահմանող «Անհատ ձեռնարկատերերի համար եկամտահարկի եւ պարտադիր սոցիալական ապահովագրության վճարների արտոնություններ սահմանելու մասին» օրենքը: Ըստ դրա` հարկային մարմինների առաջ վերը նշված հարկատեսակների գծով նախկինում պարտավորություններ ունեցող անհատ ձեռներեցները կարող են դիմել Հարկային պետական ծառայությանը (ՀՊԾ)` լուծարվելու համար, առանց այդ պարտավորությունները կատարելու: Այլ կերպ ասած, 2006 թվականի հունվարի 1-ից այս վճարների գծով պարտավորություններ ունեցող եւ լուծարվել ցանկացող անհատ ձեռներեցների նկատմամբ ՀՊԾ-ն կիրառում է համաներում: Օրենքը վերաբերում է ներկայումս չգործող, սակայն նախկինում ունեցած պարտավորությունների չկատարման պատճառով չլուծարված անհատ ձեռներեցներին:

Նշենք, որ չնայած չգործելու հանգամանքին, վերջիններս տարեկան վճարում են 60 հազար դրամ` 30-ական հազար եկամտահարկի եւ սոցիալական ապահովության վճարների գծով: Եւ այն ԱՁ-ները, որոնք մինչեւ 2006թ. մայիսի 1-ը հարկային մարմիններին գրավոր դիմում կներկայացնեն իրենց գործունեությունը դադարեցնելու վերաբերյալ, կազատվեն 2003-2005 թվականների համար հաշվարկված եւ չվճարված եկամտահարկի ու պարտադիր սոց. վճարների նվազագույն գումարների վճարումից: Նրանք կազատվեն նաեւ այդ չվճարումների պատճառով հաշվարկված տույժերից: Իսկ այս վճարների գծով պարտավորություններ ունեցող այն անհատ ձեռներեցները, ովքեր չեն ցանկանում լուծարվել, կարող են վճարել միայն իրենց պարտքի մայր գումարի (եկամտահարկի եւ սոց. վճարների` առանց դրանց նկատմամբ հաշվարկված տույժերի) 30 տոկոսը եւ շարունակել գործունեությունը:

ՀՊԾ-ի պետի տեղակալ, նաեւ այս օրենքի գաղափարի հեղինակ Արմեն Ալավերդյանն ասում է, որ այս օրենքը դասական իմաստով համաներում չէ, այլ համաներում է նախապայմաններով: Իսկ հիմնական նախապայմանն այն է, որ այս օրենքի նախատեսած ընթացակարգով անցած, այսինքն` առանց պարտքերը վճարելու լուծարված անհատ ձեռներեցները լուծարվելուն հաջորդող 5 տարիների ընթացքում չեն կարող անհատ ձեռներեցի կարգավիճակ ստանալ: Բնականաբար, այս սահմանափակումը առաջադրվում է՝ ելնելով այն մտավախությունից, որ հարկային պարտավորություններ ունեցող անհատ ձեռներեցները կարող են «համաներվել» եւ նորից գրանցվել որպես անհատ ձեռներեց: Արդյո՞ք այս օրենքը բացառում է նման հնարավորությունը: Բացառում է, բայց միայն տեսականորեն:

Օրինակ` պարտքեր ունեցող անհատ ձեռներեցը, օգտվելով այս օրենքից, կարող է լուծարվել, զրոյացնել պետության առաջ ունեցած պարտքերը եւ որեւէ «փոխկապակցված անձի», ասենք՝ կնոջ կամ զոքանչի անունով անհատ ձեռներեցի վկայական ստանալուց հետո շարունակել գործունեությունը: Արմեն Ալավերդյանն, իհարկե, չի բացառում նման հնարավորությունը՝ նշելով, որ փոխկապակցված անձանց ինստիտուտը շարունակում է խնդրահարույց մնալ: Սա թերեւս օրենքի միակ թերությունը չէ: Դժվար չէ նկատել, որ այս օրենքի կիրառմամբ անհավասար պայմաններ են ստեղծվում անհատ ձեռներեցների միջեւ: Ենթադրենք, նույն ժամանակահատվածում որպես անհատ ձեռներեց գրանցված, նույն գործունեությունը ծավալած  սուբյեկտներից մեկը պարտաճանաչ կատարել է իր բոլոր հարկային պարտավորությունները, մյուսը ո՛չ եկամտահարկ է վճարել, ո՛չ պարտադիր սոց. վճար:

Վերջինը, սույն օրենքով, զրոյացնում է իր պարտքերը` չկատարելով նախկինում կուտակած հարկային պարտավորությունները: Բացի այդ, այս օրենքի ընդունումից հետո լուծարվող անհատ ձեռներեցները շահեկան վիճակում են հայտնվում նրանց նկատմամբ, ովքեր լուծարվել են մինչեւ օրենքի կիրառումը` յուրաքանչյուր տարվա համար վճարելով 60 հազարական դրամ: Ինչ խոսք, այս օրենքը կարեւոր խնդիր է լուծելու` «մաքրելու» է անհատ ձեռներեցների լղոզված դաշտը: Մյուս կողմից, սակայն, որոշակի «շուստրիության» հնարավորություններ է ստեղծելու անբարեխիղճ անհատ ձեռներեցների համար` փաստորեն, ինչ-որ իմաստով խրախուսելով անպարտաճանաչ հարկատուներին: Ու բոլորովին բնական կհնչի օրենքի տառին հետեւող եւ բարեխիղճ ձեռներեցների բողոքը, թե «իմանայինք այդպես է լինելու՝ լուծարվելու համար այդքան գումար չէինք վճարի»:

Ինչ վերաբերում է օրենքի կիրառման գործնական հետեւանքներին, ապա ըստ Արմեն Ալավերդյանի, անցած մեկ ամսում դեռեւս այնպիսի շարժ չի եղել, որ հնարավոր լինի որոշակի թվային գնահատականներ տալ: Միաժամանակ, պրն Ալավերդյանի կարծիքով, առաջիկա ամիսների ընթացքում լուծարվել ցանկացող անհատ ձեռներեցների թիվը կանցնի 10 հազարից: Եւ այսօրվա դրությամբ ավելի քան 70 հազար անհատ ձեռներեցների դաշտը մինչեւ 2006 թվականի հոկտեմբեր ամբողջությամբ կարգարվորված կլինի:

Գառնիկ Գեւորգյան