Եվրոպական դատարան. սպասվում է տասը դատավճիռ

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի ապրիլի 21-ի համարում

Եվրոդատարանին ՀՀ քաղաքացիների ուղարկած դիմումներից առնվազն տասի մասով ընթացիկ տարում կհրապարակվեն վճիռներ: Այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց Եվրոդատարանում ՀՀ կառավարության ներկայացուցիչ, արդարադատության փոխնախարար Գեւորգ Կոստանյանը: Վերջինս, փաստորեն, այն մարդն է, ով լիազորված է ՀՀ կառավարության անունից պատասխանել ԵԴ հարցումներին: Նա նաեւ պետք է ԵԴ-ին համոզի, որ դատարանին ուղարկված այս կամ այն դիմումում բերված մարդու իրավունքների խախտման փաստերը տեղի չեն ունեցել, կամ բողոքող անձը հնարավորություն է ունեցել Հայաստանում իր շահերը պաշտպանել, բայց այդ չի արել եւ այսպես շարունակ: Եթե պատկերավոր ասենք, Գ. Կոստանյանի գործը կայանում է նրանում, որ նա փորձում է ԵԴ-ին համոզել, որ մեզ մոտ ամեն ինչ օրինական է, եւ մարդու իրավունքները չեն խախտվում:

Հիշեցնենք, որ Հայաստանի կողմից ԵԴ իրավասությունները ճանաչելուց հետո 2003-ից մինչեւ ընթացիկ տարվա սկիզբը մեր հանրապետությունից ԵԴ են ուղարկվել թվով 273 դիմումներ, որոնցից 114-ը ճանաչվել են անընդունելի կամ հանվել են ցուցակից: Ըստ Գ. Կոստանյանի, ԵԴ-ն դիմումները քննարկում է երկու փուլով` նախ դիտարկվում է դիմումի ընդունելի լինել-չլինելու հանգամանքը: «Եթե չկան դիմումն անընդունելի համարելու հատկանիշներ, ապա այն դատարանը ընդունում է, դրանից հետո սկսվում է դիմումի փաստական քննությունը»,- պարզաբանում է արդարադատության փոխնախարարը: ԵԴ-ին ուղարկված դիմումներից 30-ի վերաբերյալ (որից 21-ը ստացվել է 2005թ., իսկ 9-ը՝ 2006թ.) արդեն ՀՀ կառավարությանն ուղարկվել է ծանուցում: Այսինքն, կարելի է ասել, որ գոնե այդ դիմումները հաստատ ընդունվել են դատարանի կողմից:

Ի դեպ, դիմումների քննության ողջ գործընթացը տեղի է ունենում գրավոր: Հիմնականում հենց այդ է պատճառը, որ ԵԴ-ում դիմումների քննարկումը եւ դրանց առնչությամբ վճիռների կայացումը շատ երկար է տեւում, երբեմն քննարկումը կարող է ձգվել մի քանի տարի: ԵԴ-ի պահանջած պարզաբանումներից 12-ը վերաբերում են վարչական պատասխանատվությանը: Ըստ Գ. Կոստանյանի, այդ դիմումների հեղինակները հանրահավաքների եւ ցույցերի մասնակցելու համար վարչական կալանքի կամ տուգանքի ենթարկված ՀՀ քաղաքացիներ են: Վեց դիմումներ վերաբերում են քրեական ոլորտին: Իսկ մնացած 12 դիմումները քաղաքացիական տարբեր հարաբերությունների վերաբերող դիմումներ են:

Ի դեպ, ըստ Գ. Կոստանյանի, Կենտրոնի օտարումներից տուժած ՀՀ քաղաքացիներից ԵԴ ուղարկված դիմումների առնչությամբ ՀՀ կառավարությունը հարցումներ դեռեւս չի ստացել: «ԵԴ-ում նման դիմումներ կան, բայց կառավարությունն այդ մասին չի ծանուցվել»,- ասաց Գ. Կոստանյանը: Ակնհայտ է, որ ԵԴ ուղարկված դիմումների գոնե զգալի մասը լրիվ հիմնավոր է, եւ դրանք ՀՀ-ում ամեն օր տեղի ունեցող մարդու իրավունքների խախտման դեպքերի մի չնչին մասն են միայն ընդգրկում: ԵԴ-ին ուղարկված եւ ՀՀ կառավարությանը ծանուցած դիմումներից քանիսի՞ մասով կարելի է ասել, որ դրանք ամենայն հավանականությամբ կբավարարվեն: Այս հարցին Գ. Կոստանյանը չցանկացավ պատասխանել՝ ասելով, որ դատարանում ինքը ՀՀ կառավարության շահերն է ներկայացնում եւ չի կարող նման կարծիք արտահայտել:

Ի դեպ, Գ. Կոստանյանի պարտականությունների մեջ է մտնում նաեւ ԵԴ դիմումների հիմքում ընկած իրադարձությունների կամ պաշտոնատար անձի գործողության վերաբերյալ ՀՀ կառավարությանը եւ ՀՀ նախագահին զեկուցագրեր ներկայացնելը: Այսինքն, ո՞ր պաշտոնատար անձի գործունեության պատճառով կամ ի՞նչ իրավական ակտի գոյությամբ է պայմանավորված ԵԴ-ին հասցեագրված այս կամ այն դիմումը: Այս գործառույթը մինչ օրս իրեն այդքան զգացնել չի տալիս, քանի որ դրա հիմնական կիրառումը կսկսվի այն պահից, երբ ԵԴ-ն Հայաստանի վերաբերյալ վճիռներ կկայացնի: Դրանից հետո ՀՀ կառավարությունը պարտավոր է փոխհատուցել դիմումատուի իրավունքների խախտումը, ինչպես նաեւ վերացնել դրա պատճառները: Այսինքն, եթե ԵԴ կողմից բավարարված դիմումի առիթը որեւէ պաշտոնյայի գործողություն է, ապա ՀՀ կառավարությունը, ուզի թե չուզի, պետք է «անդրադառնա» տվյալ պաշտոնյային: Մի խոսքով, սպասենք ԵԴ վճիռներին եւ տեսնենք՝ դրանք ստանալուց հետո մեր կառավարությունն ինչպես է փորձելու պաշտպանել իր իրավախախտ պաշտոնյաներին:

Վահագն Հովակիմյան