Երևան
15 °C
Արցախի Հանրապետության Մարդու իրավունքների պաշտպան Արտակ Բեգլարյանը սեպտեմբերի 30-ին, ԵԽԽՎ-ում ՀՀ պատվիրակության նախաձեռնությամբ և աջակցությամբ, մասնակցել է Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովում կազմակերպված՝ չճանաչված պետություններում մարդու իրավունքների պաշտպանության վերաբերյալ միջոցառմանը:
Ա.Բեգլարյանը և ԵԽԽՎ-ում Ֆրանսիայի պատվիրակության նախկին ղեկավար Ռենե Ռուկեն հանդես են եկել ելույթներով: Միջոցառմանը ներկա էին ԵԽԽՎ մի խումբ պատգամավորներ, տարբեր երկրների դիվանագետներ, ինչպես նաև Եվրոպայի խորհրդի պաշտոնյաներ ու փորձագետներ:
Պաշտպանի ելույթի ամբողջական տեքստը ներկայացվում է ստորև:
«Հարգելի՛ գործընկերներ, ընկերներ,
Ես շնորհակալ եմ Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովում ՀՀ պատվիրակությանը և պատվիրակության ղեկավար Ռուբեն Ռուբինյանին՝ չճանաչված պետություններում մարդու իրավունքների պաշտպանության և ԵԽ դերի կարևորության մասին խոսելու հնարավորության համար:
Պատիվ է այս հարթակը կիսել նաև պարոն Ռուկեի հետ, ով, իսկապես, լավ հասկանում է մեր այսօրվա քննարկման թեման:
Որքան գիտեմ ՝ սա առաջին անգամն է, որ Արցախի պաշտոնական ձայնը կլսվի Խորհրդարանական վեհաժողովի շրջանակներում. այնպես որ այս միջոցառումը կերտում է պատմություն…
Թույլ տվեք խոսքս սկսել Մարդու իրավունքների Համընդհանուր հռչակագրի երկրորդ հոդվածը մեջբերելով.
«Յուրաքանչյուր ոք ունի սույն Հռչակագրում նշված բոլոր իրավունքներն ու ազատությունները՝ առանց որեւէ տարբերակման: Ավելին, որևէ տարբերակում չպետք է դրվի ելնելով անձի պատկանելության երկրի կամ տարածքի քաղաքական, իրավական կամ միջազգային կարգավիճակից՝ լինի դա անկախ, խնամարկյալ, ոչ ինքնավար կամ որևէ այլ սահմանափակումով կազմավորում»:
Կգերադասեի պատասխանել ԵԽ նախկին գլխավոր քարտուղար Թորբյորն Յագլանդի խոսքերով, ով 2014թ.-ին իր զեկույցում անդրադարձավ Եվրոպայի հակամարտությունների գոտիներում բնակվող գրեթե 3 միլիոն մարդկանց դեմ ծառացած մարտահրավերներին՝ նշելով. «Չկարգավորված հակամարտությունների գոտիներում բնակվող մարդկանց իրավունքների պաշտպանությունը հաճախ միջազգային հանրության առաջնահերթություններից չէ, երբ փորձում ենք զբաղվել այդ հակամարտությունների կարգավորման դժվարություններով»:
Սա կարևոր խոստովանություն էր, քանի որ հակամարտության ցանկացած լուծում պետք է ծառայի նախևառաջ մարդու իրավունքների պաշտպանությանը:
Այնուամենայնիվ, ինչպես սովորաբար, այստեղ նույնպես իրականությունը հակասում է ցանկություններին և հայտարարություններին: Իրականությունն այն է, որ Եվրախորհրդի տարածքում միլիոնավոր մարդիկ չունեն պատշաճ հասանելիություն մարդու իրավունքների պաշտպանության միջազգային մարմիններին, ինչպես նաև միջազգային աջակցության և զարգացման ծրագրերին: Նրանք դե ֆակտո պետություններում ապրող մարդիկ են, պետություններ, որոնք ձևավորվել են հակամարտությունների արդյունքում, բայց պաշտոնապես չեն ճանաչվել միջազգային հանրության կողմից:
Խնդրի ծավալը հասկանալու համար հարկ է նշել, որ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում քննվող գործերի 17%-ը առնչվում է այդ չլուծված հակամարտություններին: Կարծում եմ ՝ տոկոսը հետագայում կաճի, քանի դեռ իրավիճակը դրականորեն չի փոխվել:
Ջորջ Օրվելի հայտնի խոսքը փոքր-ինչ խմբագրելով՝ պարզվում է, որ բոլոր մարդիկ հավասար են, բայց նրանցից ոմանք ավելի քիչ հավասար են…
Կարճ պատասխանը երկու մասից է բաղկացած.
ա) Իր չափանիշներն առաջ մղելու հարցում միջազգային հանրության քաղաքական կամքի բացակայության պատճառով: Այն հաճախ տրվում է քաղաքականությանը և սակարկություններին՝ մարդու իրավունքների պաշտպանության վրա կենտրոնանալու փոխարեն:
բ) Եվրոպայի խորհրդի անդամ որոշ պետությունների կոշտ ընդդիմության պատճառով, որոնք ներգրավված են այդ հակամարտություններում, վիճարկում են դե ֆակտո պետությունների օրինականությունը և ձգտում են մեկուսացնել դրանց բնակչությանը:
Գիտակցելով այս իրողությունը՝ 2018թ.-ին Վեհաժողովն ընդունեց իր 2240 բանաձևը, որտեղ վերահաստատեց Եվրոպայի խորհրդի անդամ պետությունների իրավական պարտավորությունները՝ լիարժեքորեն և բարեխղճորեն համագործակցել մարդու իրավունքների մշտադիտարկման միջազգային մեխանիզմների հետ, որը ներառում է նաև հակամարտության գոտիներ մուտք գործելու հնարավորությունը:
Բացի այդ, գլխավոր քարտուղար Յագլանդը իր 2019 թվականի զեկույցում կրկին անդրադարձել է այդ մարտահրավերին և ներկայացրել դրա լուծման իր մոտեցումները: Նա, մասնավորապես, առաջարկել է, որ «Մարդու իրավունքների հանձնակատարը պետք է ունենա լիարժեք, ազատ և անսահմանափակ մուտք բոլոր չկարգավորված հակամարտությունների գոտիներ՝ ցանկացած պահի, ինչպես նաև ցանկացած հնարավոր և անվտանգ միջոցների օգտագործմամբ»: Այնուամենայնիվ, մինչ այժմ որևէ առաջընթաց չկա այդ ուղղությամբ: Դժվար չէ կռահել պատճառները…
Նրանց վախերից մեկը դե ֆակտո պետությունների իշխանությունների լեգիտիմացման ռիսկն է: Բայց, օրինակ, 2240 բանաձևում հստակ ասվում է, որ այդ տարածքներ այցելությունները և իշխանությունների հետ շփումները չեն հանդիսանում և չպետք է ներկայացվեն որպես այդ իշխանությունների լեգիտիմության ճանաչում՝ միջազգային իրավունքի հիման վրա: Ներգրավում առանց ճանաչման մոտեցումը լայնորեն և հաջողությամբ օգտագործվում է միջազգային հանրության կողմից, օրինակ, Պաղեստինի և ինչ-որ չափով Կոսովոյի հետ հարաբերություններում: Այնպես որ, այդ վախն այնքան էլ հիմնավորված չէ:
Բայց, կարծում եմ, ավելի կարևոր պատճառն այն է, որ նրանք ձգտում են պահպանել դե ֆակտո պետությունների առավելագույն մեկուսացումը՝ կանխելու միջազգային շփումները, խոչընդոտելու նրանց ժողովրդավարական, սոցիալական և տնտեսական զարգացումը, ինչպես նաև թաքցնել իրենց իսկ կողմից իրականացվող մարդու իրավունքների զանգվածային ոտնահարումները և սահմանափակումները:
Կանոնադրային առումով, Եվրոպայի խորհուրդն ունի մանդատ և իշխանություն անդամ պետությունների վրա իրական քաղաքական և դիվանագիտական ճնշում գործադրելու համար՝ միտված իրենց պարտավորությունները հարգելուն և լիովին համագործակցելուն, որպեսզի հակամարտության գոտիներ լիարժեք, ազատ և անսահմանափակ մուտքն ապահովված լինի: Բայց, շատ դեպքերում, երբ գործելու ժամանակն է գալիս, շատ անդամ պետություններ հրաժարվում են աջակցել այդ պարտավորությունների կատարմանը:
Օրինակ ՝ Մարդու իրավունքների հանձնակատարի Լեռնային Ղարաբաղ այցի միակ խոչընդոտը Ադրբեջանի ընդդիմանալն է այդպիսի այցերին: Կարևոր է շեշտել, որ չկարգավորված հակամարտությունների տարածքներ ֆիզիկական հասանելիություն ապահովելու առումով դե ֆակտո պետության իշխանությունների քաղաքական կամքն ու համաձայնությունը ավելի էական դեր ունեն, քան անդամ պետություններինը: Այդ իմաստով Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության իշխանությունները հայտարարել են, որ պատրաստ են լիարժեքորեն համագործակցել բոլոր համապատասխան միջազգային կազմակերպությունների հետ, ներառյալ մարդու իրավունքների մշտադիտարկման դրանց մեխանիզմները: Միգուցե ժամանակն է, որ մարդու իրավունքների պաշտպանության անկախ հաստատություններն առաջնահերթություն տան մարդու իրավունքների պաշտպանությանը՝ դիվանագիտական և քաղաքական նպատակահարմարության փոխարեն:
Կարծում եմ, որ միջազգային հանրությունը ոչ միայն պետք է մշտադիտարկի մարդու իրավունքների պաշտպանության իրավիճակը դե ֆակտո պետություններում, այլև նպաստի դրա շարունակական բարելավմանը: Առանց աջակցության միայն մշտադիտարկում իրականացնելը նման է առանց շարունակական դասավանդման դպրոցական քննություն վերցնելուն, որը չի կարող ապահովել արդյունավետություն:
Մշտադիտարկման և աջակցության գործընթացը ես կբաժանեի երեք հարթության ՝ տեղական, տարածաշրջանային և միջազգային:
Թեև արցախյան օրինակը եզակի է, բայց այլ դե ֆակտո պետություններ այդ իմաստով մեզ հետ նմանություններ ունեն:
Միջազգային ճանաչման բացակայությունը պետք է նվազագույն ազդեցություն ունենա մարդու իրավունքների պաշտպանության վրա, հակառակ դեպքում միջազգային կազմակերպությունները չեն կարող ունենալ բացարձակ իրավունք խոսելու մարդու իրավունքների և դրա համընդհանրության սկզբունքի մասին:
Մեկուսացումը նշանակում է միայն ավելի մեծ պայքար, ավելի շատ ջանք և ավելի շատ պատճառներ մարդու իրավունքներն արժեվորելու համար ՝ հենվելով սեփական ներուժի վրա: Անշուշտ, կյանքը դե ֆակտո պետություններում շարունակվում և զարգանում է, նույնիսկ եթե դրանք ընկալվում են որպես «գորշ գոտիներ» այն օտարերկրացիների համար, ովքեր չեն ցանկանում այցելել այնտեղ:
Այնուամենայնիվ, անկախ մեկուսացումից, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը պատասխանատվություն է ստանձնել մասնակցել միջազգային կյանքին և կիրառել միջազգային չափանիշները ՝ ավելի ամուր ժողովրդավարություն զարգացնելու, մարդու իրավունքների ավելի լավ պաշտպանության և օրենքի գերակայության ամրապնդման համար: Ղարաբաղը միակողմանիորեն միացել և իր իրավական համակարգում ներառել է մարդու իրավունքների պաշտպանության մի շարք միջազգային պայմանագրեր, ներառյալ՝
Ավելին, մեր հանրապետությունը պատասխանատվություն է զգում միջազգային հանրության առջև և վերջերս ՄԱԿ-ին է ներկայացրել Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագրի իրագործման վերաբերյալ իր սկզբնական կամավոր պարբերական զեկույցը: Լեռնային Ղարաբաղը նաև մշակել է իր ազգային ակնարկը 2030-ի կայուն զարգացման նպատակների իրականացման վերաբերյալ: Դա նշանակում է, որ մենք բաց ենք համագործակցության և մշտադիտարկման միջազգային մեխանիզմների համար:
Ամփոփելով՝ հավելեմ, որ ցանկացած երկիր ուսումնասիրելու լավագույն միջոցն այնտեղ այցելելն է: Այսպիսով, ես բոլորիդ հրավիրում եմ այցելել Ղարաբաղ ՝ ձեր սեփական աչքերով տեսնելու մեր ունեցած կյանքը, մարտահրավերներն ու հաջողությունները, գիտակցելու, որ բոլոր մարդիկ պետք է իսկապես հավասար լինեն, բոլոր մարդիկ արժանի են մարդու իրավունքների պաշտպանության ու խաղաղության ամենուր, անկախ այն բանից, թե որտեղ են բնակվում՝ Ստրասբուրգում, թե՝ Արցախում»:
Նարեկ Մանասյանը հաղթել է Ադրբեջանը ներկայացնող բռնցքամարտիկին
Տեղի է ունեցել «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության նախաձեռնող խմբի նիստ․ Նիկոլ Փաշինյանը հանդես է եկել զեկույցով
Հրդեհ է բռնկվել ռեստորաններից մեկի ծխատարում
ԼՂ-ից բռնի տեղահանված ուսուցիչների օժանդակության ծրագրի գործողության ժամկետը երկարաձգվել է
ԱԳՆ-ում քննարկվել են Բրյուսելի եռակողմ հանդիպման ընթացքում ձեռք բերված պայմանավորվածություններին վերաբերող հարցերը
«Ակադեմիական քաղաք» ծրագիրը քննարկվել է մարզերում գործող ՀՀ պետական բուհերի ռեկտորների հետ
Բռնցքամարտի ԵԱ․ Բարեղամ Հարությունյանը եզրափակչում է
Կստեղծվի և կներդրվի թանգարանների Էլեկտրոնային տոմսերի միասնական ավտոմատացված համակարգ
Այն ինչ տեղի ունեցավ 1915-ին, չկանխվեց և պատճառ դարձավ նմանատիպ իրադարձությունների կրկնությանը շատ երկրներում․ նախագահ
Մենք «ՈՒԱԶ»-ով չենք մտել ժողովրդի մեջ, չորս տարեկան թևը կոտրած երեխա էր սպասում. հարցազրույց Տավուշի ԵԿՄ նախագահի հետ
Եգիպտոսն Իսրայելին է փոխանցել մեկ տարով հրադադարի մասին ՀԱՄԱՍ-ի առաջարկը
Երևան-Գյումրի ճանապարհին բեռնատարներ են բախվել․ «ԶԻԼ»-ը կողաշրջվել է
2․5 գյուղի ավերակների վերադարձը միակողմանի չէ, քանի որ դրա դիմաց մենք Ադրբեջանից լուրջ խաղաքարտ ենք ստանում․ Իոաննիսյան
Ազգային ժողովը Ռուսաստանի Դաշնությունից նամակ չի ստացել
Դանիական պատվիրակությունը Գորիսում ԵՄ դիտորդական առաքելության հետ պարեկություն է իրականացրել
Ժողովուրդը շատ լավ է հասկանում, թե իր շուրջն ինչ է տեղի ունենում, փողոցում գտնվողները արդյունքի չեն հասնելու. Մկրտչյան
«Օրենքով գող»-ը ակումբներից մեկում վիճաբանել, հայհոյել է, հարվածներ հասցրել մեկ անձի․ նրան մեղադրանք է ներկայացվել
Աբովյանի կամրջի հարևանությամբ մեքենաներ են բախվել
Ռուբեն Վարդանյանը դժկամությամբ, բայց համաձայնել է ընդհատել հացադուլը․ նրան թույլ են տվել խոսել կնոջ հետ
Սանոսյանն ու Կոպիրկինը ԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի շահագործման երկարաձգման աշխատանքների վերաբերյալ հարցեր են քննարկել
Ալեն Սիմոնյանն ու Դըվինազը մտքեր են փոխանակել անվտանգային և տնտեսական դիվերսիֆիկացման հնարավորությունների շուրջ
Ալագյազում Մալխաս և Ռոման Ամոյանների անվան նոր մարզադպրոց կկառուցվի
Փոխվարչապետն ու Իրանի դեսպանն անդրադարձել են սահմանազատման գործընթացի վերջին զարգացումներին
Նոյեմբերյան-Բագրատաշեն ճանապարհը փակած ակցիայի մասնակիցը ձերբակալվել է․ վերջինս հետախուզման մեջ է եղել
Զինծառայողը ականապայթյունային վնասվածք է ստացել
Միրզոյանը Սերբիայի ԱԳ նախարարի հետ հեռախոսազրույցում ընդգծել է Հարավային Կովկասում հարատև խաղաղության կարևորությունը
Կորոնավիրուսի ժամանակ 829 կեղծ պատմագրի հիման վրա Առողջապահության նախարարությունից հափշտակվել է 263 մլն 480 հազար դրամ
Ռեստորանի մոտ մեքենաներ են բախվել․ դրանցից մեկը դուրս է եկել երթևեկելի գոտուց, բախվել օբյեկտներից մեկի պատին
Հիմա հեշտ է պառկել ասֆալտին ու ցույց տալ, թե փրկում եք հայրենիքը․ Սաֆարյանը՝ ԱԺ նախկին գործընկերներին
Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին կոորդինատների ճշգրտման աշխատանքների շրջանակներում 20 սահմանային սյուն է տեղադրվել
ԱԺԲ-ի հանրահավաքի ժամանակ բռունցքով ոստիկանության ծառայողի գլխին հարվածած կինը ձերբակալվել է
Հակոբ Արշակյանը Սիրիայի Ժողովրդական ժողովի փոխնախագահին է ներկայացրել «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը
Պապոյանն ու ՌԴ դեսպանը քննարկել են Վերին Լարսով Վրաստանից Ռուսաստան տանող ճանապարհով բեռնափոխադրումների խնդիրները
Տաքսու մեջ ծխելու հետ կապված վեճի ժամանակ ուղևորը քիմիական նյութ է փչել վարորդի դեմքին․ վերջինս այրվածքներ է ստացել
Հնդկաստանի ԱԳՆ-ն արձագանքել է Հայաստանին զենք մատակարարելու վերաբերյալ Ադրբեջանի քննադատությանը
ՄԻՊ արագ արձագանքման խմբեր են մեկնել Ոստիկանության բաժիններ՝ այսօր բերման ենթարկված անձանց տեսակցելու համար
Դոլարն էժանացել է․ ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան ապրիլի 25-ին
«Խաղաղության խաչմերուկը» Հայաստանի տեսլականն է դեպի խաղաղություն. Սիմոնյանը՝ Սիրիայի խորհրդարանի փոխխոսնակին
Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև եռակողմ պայմանավորվածությունները շարունակում են մնալ արդիական. Զախարովա
Կարծում եմ՝ պետք է քննարկենք այդ հարցը․ Ալեն Սիմոնյանը՝ Ադրբեջանից Հայաստան գազ ներկրելու՝ Իլհամ Ալիևի առաջարկի մասին
© 2024 Հայկական ժամանակ