Ամենակարեւոր խնդիրը սակագնի տրամաբանությունն է. կառավարությունը պետք է ձգտի, որ սակագինը լինի երկարաժամկետ. Մանուկյան

«Գազպրոմ Արմենիա» ընկերությունում քննարկվում է գազի սակագնի վերանայման հարցը, եւ չի բացառվում, որ ընկերությունը համապատասխան հայտով դիմի Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողով: Այս մասին օրեր առաջ ՀԺ-ի հետ զրույցում հայտնեցին ընկերության հասարակայնության եւ ԶԼՄ-ների հետ կապերի ծառայությունից:

Դեռեւս 2019 թվականի վերջին տեղեկություն եղավ, որ «Գազպրոմ էքսպորտ» ՍՊԸ-ն եւ «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ն ռուսական գազի մատակարարման լրացուցիչ համաձայնագիր են ստորագրել, ըստ որի՝ 2020 թվականին Հայաստանին վաճառվող գազի գինը սահմանին չի փոփոխվի եւ կմնա 2019-ի մակարդակին: Սակայն 2019-ի հունվարի 1-ից այդ սակագինը սահմանին արդեն փոխվել էր՝ 1000 խորանարդ մետրի դիմաց 150 դոլարից դառնալով 165 դոլար: ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն այդ ժամանակ հայտարարել էր, որ հայ սպառողների համար գազի սակագինը 2019-ին կմնա անփոփոխ՝ «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերության ծախսերի կրճատման եւ դրա արդյունավետության բարձրացման հաշվին։

Թեմայի վերաբերյալ մեր մի քանի հարցերին պատասխանել է ՀՀ ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր, տնտեսագետ Արտակ Մանուկյանը:

- Պարո՛ն Մանուկյան, ինչ եք կարծում՝ «Գազպրոմ Արմենիա»-ն կդիմի՞ ՀԾԿՀ:

- Երբ 2019 թվականի հունվարի 1-ից սահմանին գազի գինը թանկացավ 15 դոլարով՝ 150-ից դառնալով 165 դոլար 1000 խորանարդ մետրի համար, դա տրամաբանորեն պետք է բերեր սպառողների համար գազի սակագնի թանկացման: Բայց այդ ժամանակահատվածում գտնվեցին այն ներքին արդյունավետության բարձրացման հնարավորությունները, որոնք որոշակիորեն կոմպենսացրին: Բազմիցս խոսվել է, որ սա հեռանկարային կամ ռազմավարական լուծում չէ, որովհետեւ այնուհանդերձ չափազանց կարեւոր է ոչ թե սակագնի քիչ բարձր կամ ցածր լինելը, այլ այն, որ սակագինը ապահովի համակարգի հուսալիությունն ու անխափանությունը: Եթե դիտարկում ենք՝ հնարավորություն ունեն դիմելու, թե ոչ, ապա տրամաբանորեն եթե չլիներ ներքին արդյունավետության բարձրացման հնարավորությունը, «Գազպրոմ Արմենիա»-ն ամբողջական հիմնավորմամբ կարող էր գազի գնի վերանայման հայտ ներկայացնել: Հիմա առնվազն մինչեւ այս պահը նրանք դա չեն արել: Դա կլինի շարունակական, թե կհասկանան, որ այլեւս հնարավոր չէ, արդեն 2 հանգամանքով է պայմանավորված:

Առաջինը՝ ՀԾԿՀ-ն կարող է սեփական նախաձեռնությամբ վերանայել սակագները: Իսկ երկրորդը՝ ընկերությունները, կախված իրենց ծախսային հիմնավորումներից, կարող են հայտ ներկայացնել: Այս պահի դրությամբ այդ հայտը չկա: Փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանն էլ բազմիցս հայտարարել է, որ մենք պետք է փնտրենք երկարաժամկետ լուծումներ, եւ որ մինչեւ առնվազն ապրիլի 1-ը, վստահաբար, դա սպառողի վրա չի կարող ազդել:

Իմ կարծիքով՝ ակնհայտ է, որ այս առումով բավականաչափ լուրջ մանիպուլյացիաներ են եղել նախկինում՝ փորձ անելով արհեստական աժիոտաժներ առաջացնել: Օրինակ՝ մոտ 4 ամիս առաջ, երբ ասում էին, որ գազի վերաբերյալ բանակցություններ էին ընթանում, որոշ ԶԼՄ-ներ նույնիսկ թվեր էին հնչեցնում, թե գազի գինը սահմանին 200-ից 210 դոլար է դառնալու: Բայց մենք արդեն իսկ ունենք պաշտոնական հաղորդագրություն, որ գազի սակագինը սահմանին ֆիքսված է՝ 165 դոլար:

- Շատ էր խոսվում, որ «Գազպրոմ Արմենիա»-ում ուռճացված հաստիքացուցակ կար, ստուգումներ էր սկսվել դրա վերաբերյալ:

- Այդ հաստիքների առումով մենք պետք է հասկանանք մեթոդաբանությունը: Նախկինում, ենթադրենք, ինչ-որ մեթոդաբանությամբ ստացել են աշխատակիցների թիվ, ինչ-որ մեթոդաբանությամբ ստացել են ոլորտի միջին աշխատավարձ, ոլորտի միջին աշխատավարձը բազմապատկվել է աշխատողների թվաքանակով եւ տրվել է սակագնի մեջ մտնող աշխատավարձային ֆոնդ: Կա՞ն արդյոք բարձրացման ռեզերվներ. անկեղծ՝ սա ինչպես ՀԾԿՀ-ի ուսումնասիրության տիրույթում է, այնպես էլ ներդրումային նախագծերի արդյունավետությունից է կախված: Սրա վերաբերյալ համալիր գնահատական տալը շատ դժվար է: Բայց, այնուհանդերձ, եթե մենք դիտարկենք, թե ինչ է տեղի ունեցել հեղափոխությունից հետո, կարծում եմ, որ դրա շոշափելի արդյունքներից մեկը կորուստների ցուցանիշի նվազումն է:

- Եթե հաշվի առնենք, որ 2019 թվականի հունվարին սահմանին գազի գնի թանկացումը եղել էր 10 տոկոսի չափով, ապա քաղաքացին այդ հնարավոր գնաբարձրացումը դարձյա՞լ 10 տոկոսի չափով կզգա:

- Եթե գազի գինը սահմանին բարձրանում է 10 տոկոսի չափով, ապա պետք է գնահատել, թե ընդհանուր գնագոյացման արդյունքում ինչքան է այդ մի գործոնի կշիռը: Խիստ մոտավոր գնահատականներով սահմանում գազի 10 տոկոսանոց թանկացումը միջինում սակագնի վրա կազդի 5 տոկոսի սահմաններում: Գազի սակագինը սահմանին իր քաշով թերեւս ամենալուրջ ազդեցություն ունեցող գործոնն է, բայց, այնուհանդերձ, այլ հավասար պայմաններում դրա ազդեցությունը 5 տոկոսի շրջանակներում է:

- Սակագնի հնարավոր բարձրացման պարագայում ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկի ՀՀ կառավարությունը:

- Լուծումների բազմությունը շատ է, բայց նշված պարագայում ամենակարեւոր խնդիրը արդար սակագնի տրամաբանությունն է: Եվ, որ ամենակարեւորն է, կառավարությունը պետք է ձգտի, որ սակագինը լինի երկարաժամկետ, քանի որ սակագնի առումով մոտեցումները շատ կարեւոր են բիզնես տնտեսվարողների համար:

- Հնարավո՞ր է, որ սակագնի բարձրացման դեպքում պետությունը որոշի սուբսիդավորել այդ հավելյալ գումարը։

- Մենք խոսում ենք մի բանի մասին, որը դեռ չկա: Առնվազն, եթե նման բան լինի, բավականաչափ հնարավորություն կա, որ պետք է ուսումնասիրենք եւ դիտարկենք դրա ազդեցությունը: Նորից եմ ասում՝ սակագինը պետք է լինի արդար գնագոյացման արդյունք:

- Գործող սակագինը, ըստ Ձեզ, արդա՞ր է, թե այն պետք է բարձրանա կամ իջնի:

- Եթե մենք դիտարկում ենք՝ կա՞ն արդյոք երկրներ, որոնք գազի դիմաց շատ ավելի բարձր սակագին են վճարում Ռուսաստանի Դաշնությանը, որի դիմաց Ռուսաստանը կարողանում է ե՛ւ սակագնով, ե՛ւ ծավալներով ավելի մեծ եկամուտներ ստանալ, այո՛, կան: Եթե դիտարկում ենք երկրորդ հանգամանքը, ԵԱՏՄ շրջանակներում չկա՞ն արդյոք երկրներ, որոնք ավելի ցածր սակագնով են գազ ձեռք բերում սահմանին, քան՝ մենք, այո՛, կան՝ Բելառուսը: Բայց մենք պետք է նաեւ հասկանանք, որ Հայաստանի եւ Բելառուսի շուկաները իրարից մոտ 10 անգամ տարբեր մեծություններ են: Բելառուսը մոտ 10 անգամ ավելի շատ գազ է սպառում, քան ՀՀ-ն: Հետեւաբար նրա բանակցային ուժը, որպես սպառողի, Ռուսաստանի համար շատ ավելի մեծ է: